تب یونجه ( رینیت آلرژیک فصلی ) در طب سنتی

گزارشها و توصیف های زیادی از آسم و تب یونجه تا قرن ۱۹ میلادی در دست می باشد که کامل ترین آن ها مربوط به جان بوستوک(۱) است که در سال ۱۸۱۹ میلادی علایم رینیت آلرژیک فصلی خود را توضیح داد. علل اصلی، پیشگیری و درمان این علایم فصلی، در کتابی به نام تب یونجه که در سال ۱۸۷۳ میلادی توسط بلکلی(۲) نوشته شد، توضیح داده شد. قبل از آن گزارشها درباره ی بیماری تب یونجه نادر است و به گزارشهای موردی از علایم سرماخودرگی، عطسه و خارش در فصول گرم سال به خصوص فصل بهار محدود می شود.
اولین مطالعات در زمینه بیماری آسم توسط مایمونیدس(۳) صورت گرفت و در سال ۱۱۹۰ میلادی درمان هایی را برای بیماری آسم مطرح کرد. او می گوید: رازی هم برای درمان بیماری آسم روش هایی به کار می برده که مبنای علمی داشته است.
اما رازی اولین کسی بود که تب یونجه را به طور کامل توضیح داده و درمان هایی را حدود ۹۰۰ سال قبل از جان بوستوک ارایه کرده است. مدرک این مدعا نسخه ی خطی کتابی از “ابن شرابیون بن ابراهیم” (قرن ۱۳ یا ۱۴ میلادی) است که به تازگی کشف شده و شامل خلاصه ای از فعالیت های طبی رازی، بوعلی سینا و سایر بزرگان طب می باشد. رازی به طور مشخص علایم بیماری را به گل ها و زمان های خاصی از سال نسبت می دهد و حتی پیشنهادهایی جهت پیشگیری و درمان بیماری تب یونجه به استاد فلسفه خود که از علایم فصلی این بیماری به ویژه در فصل بهار رنج می برده، ارایه کرده است.

روش های پیشگیری رازی:
۱- وعده های غذایی سنگین که می تواند حالت سنگینی و چرب زدن ایجاد کند، نخورد.
۲- بلافاصله بعد از شام نباید بخوابد، مخصوصاً اگر مقدار زیادی آب خنک خورده باشد.
۳- در مکان های مرطوب زندگی نکند.
۴- سر را در معرض هوای سرد قرار ندهد، مخصوصاً اگر سرما خورده باشد.
۵- بیش از حد نیاز غذا و نوشیدنی ها را مصرف نکند و با صحبت کردن و تفکر زیاد، انرژی خود را کم نکند.
۶- دکمه ی بالای پیراهن که روی گردن قرار دارد را محکم نبندد.
۷- دوش آب سرد نگیرد و سر خود را در آب سرد فرو نبرد و سعی کند همیشه موهای سرش کوتاه باشد.
۸- از روغن های مختلف به خصوص روغن های قابض و رنگی مثل حنا برای موها استفاده نکند.
۹- موهای خود را زیاد شانه نکند.
۱۰- عطرهای شدید را بو نکند مخصوصاً اگر از گل های زیبا و جذاب تهیه شده باشند.
۱۱- از بو کردن مواد عطسه آور هنگامی که شکمش پر است بپرهیزد.
۱۲- از مصرف موادی مثل زعفران، مهر گیاه و میعه(۴) که می توانند خواب آور باشند بپرهیزد.
۱۳- غذاهایی مثل ماهی، جوجه، پیاز، سیر، حبوبات، آویشن، انجیل و شراب مصرف نکند.
۱۴- در اوایل و اواسط فصل بهار وزن خود را کاهش دهد و از مواد ضد عرق استفاده نکند.
۱۵- به پشت نخوابد و سعی کند از به کار بردن مواد عطسه آور مثل پودر گندم در بینی، موکوس را از ریه خارج کرده و دفع کند.

روش های درمانی پیشنهادی رازی:
۱- فرد بیمار باید به طور دایم آبریزش بینی را پاک کند و قبل از خواب با گیاهانی مثل بابونه و افسلطین بخور دهد تا مواد موکوسی در هنگام خواب عمیق وارد ریه نشود.
۲- اگر فشار در ناحیه بینی خیلی زیاد است فرد باید موهای سر خود را کوتاه کرده و سر را با خردل بپوشاند. بوییدن مواد گرم مثل پیاز و خردل هم که باعث عطسه می شود، می تواند سفید باشد. شستشوی دایمی گلو و یا نوشیدن آب سرد به طور مرتب باعث تقویت ماهیچه های گلو می شود و از پایین رفتن موکوس از حلق به ریه جلوگیری می کند.
۳- نوشیدنی هایی مثل شیره ی تریاک یا کتیرا و یا صمغ هم نباید مصرف شود.
۴- ماساژ قفسه سینه با روغن های مشتق شده از کاکتوس یا بابونه و گرم نگه داشتن قفسه سینه و همچنین استفاده از حمام های بخار نیز در دفع موکوس مؤثر است. برای حل کردن این مواد موکوسی علاوه بر تقویت فعالیت های بدنی، مصرف داروهایی مثل آب جو، یا جوشانده آب و شکر و عسل، انجیر و کشمش پخته، شیرین بیان، پرسیاوش و شستشوی گلو با آب گرم لازم و مفید است.
۵- اگر بیماری به فرد شدیدتر است، مصرف داروهای مشتق شده از شنبلیله، فلفل و خردل می تواند مفید باشد.

هر چند بسیاری از روش های درمانی و پیشگیری که رازی درباره تب یونجه ارایه داده است، از نظر پزشکی امروز جای بحث و بررسی دارد، اما این توصیف ها نشان دهنده شناخت و تشخیص این بیماری و آگاهی از علایم و نشانه های آن می باشد.

پی‌نوشت‌ها:

۱- John Bostock
۲- Blackly
۳- Maimonides
۴- ftorax گیاهی معطر و وانیلی که در عطرسازی استفاده می شود و در نواحی گرم خاور نزدیک و مدیترانه می روید.

منبع مقاله :
شمس اردکانی، محمدرضا.[و دیگران]؛ (۱۳۸۷)، مروری بر تاریخ و مبانی طب سنتی اسلام و ایران، تهران: ملائک، چاپ اول