استخوان لگن (بخش دوم)

نشیمنگاه، بخش مهمی از بدن انسان است که دارای استخوان های متعددی است. 
 

این سوراخ، شکاف بزرگی در استخوان لگن است که در قسمت پایین و اندکی جلو حقه و بین استخوان های عانه و ورکی واقع شده است. قسمت بیشتر آن، از داخل به وسیله غشای سدادی بسته شده، بخش کوچکی از بالای آن باز می ماند که محل عبور عروق و عصب سدادی است.
 
سوراخ سدادی در مرد، بیضی مانند و در زن، مثلثی شکل (سه گوش) بوده، اندازه آن در مرد، بزرگتر از زن است.
 

یک حلقه استخوانی حفره لگنی را به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم می کند؛ قسمت فوقانی را لگن بزرگ یا لگن کاذب گویند و بخش تحتانی آنکه عمیق تر است، لگن حقیقی یا لگن کوچک نامیده می شود و احشای لگنی، مانند مثانه، رحم و تخمدان و رکتوم را دربر می گیرد. لگن حقیقی، دارای سه قسمت است و در آن، تفاوت های جنسی دیده می شود.
 

 این تنگه در زن، بیضی مانند و در مرد. مثلثی شکل است. وسعت و اندازه قطرهای آن در لگن زن، بیشتر از مرد است. فاصله قطره قدامی – خلفی آنکه از کنار فوقانی سمفیز عانه تا نقطه میانی دماغه استخوان خاجی امتداد دارد، در زن۲/۱۱ سانتیمتر و در مرد۱۰ سانتیمتر است.
 
قطر عرضی آنکه فاصله بین خطوط قوسی دو طرف به حساب می آید، در زن ۱/۱۳و در مرد ۵/۱۲سانتیمتر و اندازه قطر مایل آن در زن ۵/۱۲سانتیمتر و در مرد ۱۲ سانتیمتر است. اندازه گیری قطر قدامی – خلفی تنگه فوقانی در معاینات زنان و زایمان اهمیت زیادی دارد؛ از نظر بالینی از طریق توشه واژینال میتوان این قطر را محاسبه کرد. اگر این قطر، کمتر از ۹ سانتیمتر باشد، احتمال می رود زایمان از راه واژن انجام نگیرد و اگر بین۵/۱۰-۹ باشد، امکان زایمان از طریق واژن وجود دارد واگر۵/۱۰ تا ۵/۱۱ باشد، به احتمال زیاد، زایمان از راه واژن انجام می شود. با توجه به شکل تنگه فوقانی، لگن زن به چهار گروه اصلی تقسیم می شود:
 
۱٫لگن ژنیکویید که در آن، شکل تنگه فوقانی، بیضی است و خصوصیات طبیعی لگن زن را دارد و در ۴۳ درصد زنان دیده می شود.
٢. لگن آندرویید که در آن، شکل تنگه فوقانی، مثلثی یا قلبی است و به لگن مرد می ماند؛ اقطار تنگه فوقانی به طور نسبی کوچک و زاویه زیر عانه نیز کوچک و لگن عمیق است و در ۳۲ درصد زنان مشاهده می شود.
۳. لگن آنتروپویید که شیوعش در زنان ۲۳ درصد بوده، در آن، تنگه فوقانی به صورت قدامی کشیده شده است. قطر قدامی – خلفی تنگه فوقانی، مساوی یا بزرگتر از قطر عرضی آن است. زاویه زیر عانه، تنگ و خارهای ایسکیال (ورکی) به داخل لگن برآمده اند.
۴٫ لگن پلاتی پلویید، که در حدود ۲ درصد در میان زنان به چشم می خورد و در آن تنگه نوقانی پهن می شود و قطر عرضی آن، بسیار بیشتر از قطر قدامی – خلفی آن است.
 

 حفره لگنی، حفره ای کوچک با جدار قدامی کوتاهتر که این جدار از سطح خلفی تنه های استوانه عانه دو طرف و سمفیز به وجود می آید؛ سطح خلفی آن را که بلندتر است، و سطح مقعر خاجی می سازد. حفره لگنی در مرد طولانی تر و مخروطی تر و در زن کوتاهتر و استوانه ای تر است. اقطار این حفره چنین است:
 
قطر قدامی -خلفی، از فاصله بین قسمت میانی تنه سومین مهره خاجی تاسطح خلف سمفیز عانه به وجود می آید؛ اندازه آن در زن ۱۳ سانتیمتر و در مرد ۵/۱۰سانتیمتر است. قطر عرضی، بیشترین فاصله جداره های طرفی لگن را تشکیل می دهد و میزان آن در زن، ۵/۱۲سانتیمتر و در مرد ۱۲ سانتیمتر است. اندازه قطر مایل نیز در زن ۱/۱۳و در مرد ۵/۱۰ سانتیمتر است.
 

 این تنگه مانند لوزی است و در واقع خروجی لگن به حساب می آید و با سطح افقی، زاویه ای در حدود ۱۵ درجه می سازد. اندازه قطرهای آن در زن و مرد چنین است:
 
قطر قدامی – خلفی در زن، ۱۲/۵سانتیمتر و در مرد، ۸ سانتیمتر، قطر عرضی در زن۱۱/۸و در مرد ۸/۵ سانتیمتر، و قطر مایل در زن ۸/۱۱و در مرد ۱۰ سانتیمتر است.
 
 شایان ذکر است که در شکل گیری تنگه فوقانی و تکامل استخوانی لگن عوامل ارثی و نژادی، عوامل محیطی و تغذیه ای، بیماری ها و صدمات، نقش دارند؛ در این میان، جنسیت نیز جایگاه عمده دارد. در مجموع، لگن مرد با لگن زن تفاوت های مهمی دارد؛ لگن زن، دارای وسعت زیاد و عمق کم بوده، با استخوان های سبکتر و ظریفتر شکل می گیرد و برای زایمان مناسب است.
 
جنس مرد از آنجا که به طور مشخص نسبت به جنس زن، عضلانی تر و دارای وزن بیشتری است، ابعاد کلی لگنش هم مانند قطر بین ستیغی، بزرگتر است؛ نیز نشانه های عضلات و لیگامان ها بر روی استخوان ها بارزترند؛ همچنین ساختمان کلی لگن، محکم تر است. گفته می شود حداکثر اختلافات جنسی در استخوا نهای لگن تا۲۲ ماهگی به وجود می آید و میزان تفاوت هایی که پس از آن بین دو جنس رخ می دهد، نسبت به اختلافات نخستین، کمتر است.
 
منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص ۲۵۳-۲۵۸، انتشارات امیرکبیر. سوم. ۱۳۸۷٫