اهمیت تشویق و تنبیه کودکان
اهمیت تشویق و تنبیه کودکان
در قرآن کریم، دربارۀ نقش پاداش، برای اطاعت خداوند، و کیفر الهی، برای گناه، در تربیت آدمی اشاره شده است؛ با توجه به این مسئله، اهمیت تشویق و تنبیه کودکان بیش از پیش آشکار می شود. در مقاله ذیل به نکاتی برای تاثیر گذاری بیشتر اعمال تشویق و تنبیه توسط والدین اشاره می شود.
اهمیت تشویق و تنبیه کودکان
تعداد کلمات ۱۰۲۰ / تخمین زمان مطالعه ۵ دقیقه
تشویق و تنبیه چیست؟
قرآن کریم و تشویق و تنبیه انسان
در باب استفاده از این روش، به خصوص روش تشویق، در قرآن کریم، خداوند به مناسبتهای گوناگون، بندگانش را مورد تشویق قرار داده و پاداش نماز خواندن، صبر، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و توکل، اخلاص، خدمت به خلق… را بهشت،[۴] پاداش شاکرین را فراوان شدن نعمت[۵] و پاداش توبهکنندگان را بخشش قرار داده[۶] تا تشویقی در جهت رغبت به انجام آنها باشد. در واقع «هر آیهای که در درون انسان، شوق به انجام عمل یا ترک فعلی پدید میآورد، در حقیقت انسان را به انجام آن عمل یا ترک آن فعل تشویق میکند.»[۷]
در سیرۀ پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السّلام نیز استفاده از شیوۀ تشویق ـ چه در بزرگسالان و چه در کودکان ـ زیاد به چشم میخورد. از جمله، تشویق پیامبر در کُشتی گرفتنِ امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام است، که بیش از این آوردیم.
روانشناسان و تشویق و تنبیه کودکان
چند نکته را به عنوان فرد تشویقکننده و تنبیهکننده باید به یاد داشته باشید
ـ خود، عامل به ضوابط و قوانین باشید تا تشویق و تنبیه، تأثیر مطلوب را در روح و جان فرد بگذارد. ـ عدالت را در تشویق و تنبیه رعایت کنید.
ـ تشویق را براساس روابط دوستانه و تنبیه را براساس لجاجت انجام ندهید، بلکه قصد رشد و اصلاح داشته و به موقع به کار بگیرید.
ـ از تشویق همۀ پاسخهای درست و تنبیه پاسخهای غلط اجتناب کنید؛ زیرا، والدین خوب، در گوشزد کردن یا اصلاح همۀ اشتباهات کودک، به محض انجام آنها عجله نمیکنند، بلکه در فرصت و زمان مناسب آن کار را انجام میدهند.
ـ اگر به کودک قول میدهید که او را تشویق کنید، بر سر عهد خود بمانید؛ زیرا تأخیر افتادن یک پاداشِ موعود، برایش بسیار ناراحتکننده است؛ لذا اگر از وعدۀ انجامش برنمیآیید، تعهد نکنید.
ـ در تنبیه و توبیخ آنها قاطع و راسخ باشید. ـ از به کار گرفتن تشویق بدون تنبیه و یا تنبیه بدون تشویق و یا افراط و تفریط در آن جداً خودداری کنید.
در قرآن، خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است: «إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً»؛[۱۰] ما تو را به حق فرستادیم که هم مژده دهی و هم توبیخ کنی.
از سوی دیگر استفاده از یک روش (تشویق یا تنبیه) یا زیادهروی در یکی از آنها، آثار سویی دارد، که در نتیجۀ آن، والدین را به اهداف تربیتی نمیرساند؛ خصوصاً در امر تشویق که «تعریفِ زیاده، بدتر از دشنام است».[۱۱] عادت دادن دائمی فرزند به پاداش و تشویق، او را در موفقیّتهای زندگی، به محرکهای خوشایند بیرونی وابسته میکند، این خصلت در درازمدت موجب میشود کودک از جایزه لذت ببرد، نه از کسب آموزش.[۱۲] بنابراین، والدین در پاداش و تشویق باید تعادل را نگه دارند.
منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (۱۳۹۵)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
بیشتر بخوانید:
تنبیه و تشویق در تربیت
تربیت کودک با تکیه بر دو اصل تشویق و تنبیه
تربیت دینی در دوران جنینی؛ چرا و چگونه
تربیت دینی در دوران شیرخوارگی؛ چرا و چگونه