درگذشت حضرت ام البنین (س)

کیفیت و نحوه وفات حضرت ام البنین چگونه بود؟

پدر ام البنین ابوالمجْل حزّام بن خالد، از قبیله بنی کلاب[1] و برخی از علمای معاصر نام مادرش را ثمامه دختر سهیل بن عامر بن مالک ذکر کرده اند.[2] در مورد تاریخ ولادت حضرت ام البنین(س) اطلاعی در دست نیست و تاریخ نگاران سال ولادت او را ثبت نکرده اند.

حضرت امّ البنین، مادر حضرت ابا الفضل عباس(ع) بود که پس از شهادت حضرت فاطمه(س) به همسری حضرت علی(ع) در آمد.[3] نامش «فاطمه بنت حزام»، بود.[4] زنی بود با شرافت، از خانواده ای ریشه دار و دلاور و نسبت به فرزندان حضرت زهرا نیز بسیار مهربان بود. ثمره ازدواج علی(ع) با او چهار پسر بود، به نام های: عباس، جعفر، عبد اللّه و عثمان،[5] که هر چهار فرزندش روز عاشورا در رکاب سید الشهدا به شهادت رسیدند.[6]

امّ البنین، پس از شهادت فرزندانش، همه روزه به بقیع می رفت و به یاد فرزندان شهیدش مرثیه های بسیار سوزناکی می خواند و مردم مدینه نیز به ندبه و نوحه او گوش فرا می دادند تا جایی که مروان بن حکم – این دشمن اهل بیت- نیز همواره به نوحه خوانی او حاضر شده و می گریست.[7]

ام البنین در مدینه از دنیا رفت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. اما از سال و چگونگی وفات ام البنین، در منابع دسته اول روایی و تاریخی چیزی ذکر نشده است. البته برخی متأخران با استناد به منابعی سال وفات وی را روز سیزدهم جمادی الثانی سال 64 هجری قمری نوشته اند،[8] اما با توجه به این که منابع مورد استناد توسط نویسندگان یکی دو قرن اخیر، در دسترس نبوده و نیز قابلیت چندانی برای استناد تاریخی ندارند از ردّ و یا تأیید آن معذوریم.

پی نوشت ها

[1]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج 3، ص 14، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق.

[2]. سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین(ع)، ص 56، قم، دانشگاه شهید محلاتی، چاپ اول، 1419ق.

[3]. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، ج 2، ص 192، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ص 168، قم، منشورات الشریف الرضی، چاپ اول، 1418ق؛ امین، سید حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج 1، ص 326، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403ق.

[4]. ابن عنبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، ص 327، قم، انصاریان، 1417ق؛ عاملی، سید محسن امین، لواعج الأشجان فی مقتل الحسین(ع)، ص 136، بیروت، دار الأمیر للثقافة و العلوم، چاپ اول، 1996م.

[5]. أنساب الأشراف، ج 2، ص 192؛ الطبقات الکبری، ج 3، ص 14.

[6]. الطبقات الکبری، ج 3، ص 14؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 354، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ لواعج الأشجان، ص 136.

[7]. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، ص 90، بیروت، دار المعرفة، بی تا؛ مجلسی، محمدباقر، جلاء العیون، ص 678، قم، سرور، چاپ نهم، 1382ش؛ لواعج الأشجان، ص 139.

[8]. برخی در فضای مجازی چنین نگاشته اند: در کتاب «کنز المطالب» نوشته شده به تاریخ 1321 هجری قمری نوشته علّامه سیّد محمّد باقر قره باقی همدانی در باب سال و روز وفات حضرت ام البنین به نقل از کتاب «اختیارات» طی حدیثی از اعمش آمده است: «روز سیزدهم جمادی الثّانی که مصادف با جمعه بود بر امام زین العابدین وارد شدم. ناگهان فضل بن عبّاس(ع) وارد شد و در حالی که گریه می کرد، گفت: جدّه ام ام البنین از دنیا رفت. شما را به خدا ببینید چطور این روزگار فریبکار، خاندان کساء را در یک ماه دوبار عزادار کرد».

مرحوم قره باقی می نویسد: پس از چندی از خبر دیگری مندرج در حاشیه کتاب “وقایع الشّهور و الایام” تألیف بیرجندی اطلاع یافتم که به نقل از اعمش نوشته شده است: «در سیزدهم جمادی الثّانی و در سال 64 هـ.ق ام البنین وفات یافت و در قبرستان بقیع به قول مشهور دفن گردید».

منبع: اسلام کوئست