تحکیم خانواده، از نگاه قرآن و حدیث (بخش اول)
تحکیم خانواده، از نگاه قرآن و حدیث (بخش اول)
خانواده، نهادی است که از نگاه دین دارای ارزش خاصی می باشد؛ به همین خاطر در متون دینی برای تشکیل آن سفارش ها و توصیه های بسیاری شده است. آنچه بعد از تشکیل خانواده مهم است، تحکیم بنیان های خانواده برای رویارویی با مشکلات است. در این نوشتار به بیان توصیه های دینی در مورد تحکیم خانواده پرداخته شده است.
تحکیم خانواده، از نگاه قرآن و حدیث (بخش اول)
تعداد کلمات ۱۷۶۱ / تخمین زمان مطالعه ۹ دقیقه
درآمد
در مورد خانواده، این نکات، قابل توجه است:
قداست خانواده
« ما بُنِیَ بِناءٌ فِی الإسلامِ أحَبَّ إلَى اللّهِ تَعالى مِن التَّزویجِ. در اسلام، بنیادى نهاده نشده است که در نزد خدا، از ازدواج، محبوبتر باشد.»[۱]
سخنى والاتر از این، در تبیین قداست خانواده نمى توان گفت. این سخن، اشاره به آن دارد که نهاد خانواده، زیر بنا و اساس همه نهادهاى ارجمند در اسلام است.
حکمت قداستى که اسلام به خانواده بخشیده است، ارزشگذارى معنوى بر پیوند خانوادگى، زمینه سازى براى تقویت این پیوند و پیشگیرى از فروپاشى آن است.
قداست خانواده، سدّ محکمى در برابر سوء استفاده جنسى از زن به عنوان یک کالا یا ابزار فروش کالا و در واقع، مانع بردگى نوین زن است.
تقدّس زدایى از خانواده
تلاش براى به رسمیّت شناختن خانواده هاى همجنس،[۲] زوج هاى هم خانه[۳] و خانواده اشتراکى کُمونى[۴] و نیز زمینه سازى نظرى در جهت تقدّس زدایى از خانواده، برنامه ریزى براى گسترش عکس ها و فیلم هاى ضدّ اخلاقى در جامعه و زمینه سازى علمىِ فرهنگ تقدّس زدایى از خانواده، اصلى ترین عوامل فروپاشى خانواده به شمار مى روند.
هدف از تشکیل خانواده
اهمیت و اعتبار اجتماعى کمونها دیرى نپایید؛ زیرا این الگو در دستیابى به اهداف مورد نظر، توفیق چندانى کسب نکرد. در دو همه اخیر، حرکتى تدریجى به سمت پذیرش هنجارها و ویژگى هاى ساختارى خانواده سنّتى در این اجتماعات اشتراکى مشاهده مى شود.
هدف از تشکیل خانواده
آرامش روانى
« وَ مِنْ ءَایَتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَ جًا لّتَسْکُنُواْ إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَ رَحْمَهً إِنَّ فِى ذَ لِکَ لَأَیَتٍ لّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ.
و از نشانه هاى او این است که از [جنس] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا در کنارشان آرام گیرید و میانتان دوستى و رحمت نهاد. آرى! در این [نعمت]، براى مردمى که مى اندیشند، قطعا نشانه هایى است». [۵]
این آیه به چند درس مهمّ خداشناسى اشاره دارد که به موضوع خانواده، تقدّس مى بخشد:
الف) امکان بقاى نسل
افزون بر این آیه، در چند آیه دیگر نیز، این درس توحیدى تکرار شده است، مانند:
«فَاطِرُ السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ جَعَلَ لَکُم مّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَ جًا. خدا پدید آورنده آسمانها و زمین است. از خودتان براى شما جفت هایى قرار داد».[۶]
«وَ اللَّهُ خَلَقَکُم مّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَهٍ ثُمَّ جَعَلَکُمْ أَزْوَ جًا. و خداست که شما را از خاکى و سپس از نطفه اى آفرید و آنگاه، شما را جُفت جفت گردانید».[۷]
موضوع امکان بقاى نسل از طریق آفرینش همسر (نه تنها در مورد انسان، بلکه در مورد انواع حیوانات)،[۸] درس خداشناسى است. در روایتى از مفضّل بن عُمر، گزارش شده که امام صادق (علیه السلام) در تبیین این درس مى فرماید:
لَو رَأَیتَ فَردا مِن مِصراعَینِ فیهِ کَلُّوبٌ أکُنتَ تَتَوَهَّمُ أنَّهُ جُعِلَ کَذلِکَ بِلا مَعنىً؟ بَل کُنتَ تَعلَمُ ضَرورَهً أنَّهُ مَصنوعٌ یَلقى فَردا آخَرَ، فَتَبَرُّزُهُ لِیَکونَ فِی اجتِماعِهِما ضَربٌ مِنَ المَصلَحَهِ، وهکَذا تَجِدُ الذَّکَرَ مِنَ الحَیَوانِ کَأَنَّهُ فَردٌ مِن زَوجٍ مُهَیَّأٌ مِنفَردٍ أُنثى، فَیَلتَقِیانِ لِما فیهِ مِن دَوامِ النَّسلِ وبَقائِهِ، فَتَبّا وخَیبَهً وتَعسا لِمُنتَحِلِی الفَلسَفَهِ! کَیفَ عَمِیَت قُلوبُهُم عَن هذِهِ الخِلقَهِ العَجیبَهِ حَتّى أَنکَرُوا التَّدبیرَ وَالعَمدَ فیها؟! [۹]
اگر کُلونى بر یکى از دو لنگه در دیدى، آیا مىپندارى که آن، بیهوده نصب شده است؟ بلکه به ضرورت مىدانى که آن را ساخته اند تا با لنگه دیگر، کنار هم آید و مصلحت (بستن در) را نتیجه دهد و بدین گونه، حیوان نر را مى بینى که گویى براى جفت ماده اش آماده شده است تا براى دوام و بقاى نسل، به هم برسند.
پس هلاک و ناکامى و نگون بختى، از آنِ فیلسوفْ نمایان، که چه سان دلهایشان از این آفرینش شگفت، کور است تا آن جا که تدبیر و هدفمندى آن را انکار مى کنند.
آرى! عقل، از آنجا که نمى تواند باور کند که اتفاقات کورِ پى در پى، موجب پدید آمدن «مرد» شده باشد و سپس به منظور بقاى نسل، شخص دیگرى به نام «زن» پدید آمده باشد، راهى جز اعتراف به وجود «آفریدگار حکیم جهان» ندارد.
ب) کانون آرامش زندگى
آفریدگار حکیم جهان، مرد و زن را به گونهاى آفریده که مکمّل یکدیگرند و از این رو، تا در کانون خانواده در کنار هم قرار نگیرند، آرامش پیدا نمى کنند. علامه طباطبایى (ره) در این باره مى فرماید:
هر یک از زن و مرد، به دستگاه خاصّى مجهّز شده است، به گونه اى که در عمل، هر یک، کار دیگرى را تکمیل مى کند و تولید نسل، برآیندى از مجموع آن دو است. پس هر یک از زن و مرد، فى نفسه ناقص و نیازمند دیگرى است و از مجموع آن دو، یک واحد تام به وجود مى آید که مى تواند تولید نسل را موجب شود. به دلیل همین نقص و نیازمندى است که هر یک از آن دو به سوى دیگرى کشیده مى شود تا با پیوند با او آرامش یابد؛ زیرا هر ناقصى مشتاق کمال خویش است و هر نیازمندى به کسى یا چیزى مایل است که نیاز او را برطرف سازد.[۱۰]
این جاذبه طبیعى، ضامن اجرایى مدبّر حکیم جهان، براى بقاى نسل انسان و سایر حیوانات است. از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:
« ولَو کانَ إنَّما یَتَحَرَّکُ لِلجِماعِ بِالرَّغبَهِ فِی الوَلَدِ کانَ غَیرَ بَعیدٍ أن یَفْتُرَ عَنهُ حَتّى یَقِلَّ النَّسلُ او یَنقَطِعَ. اگر محرک انسان براى عمل زناشویى تنها تمایل به فرزند بود (و هیچ گونه لذت و کامیابى در این عمل وجود نداشت) بعید نبود که در این امر آن قدر سستى کند که نسل بشر کمیاب و یا بکلى منقطع شود».[۱۱]
نکته مهم، این که احادیث اسلامى[۱۲] به کامیابى جنسى در کانون خانواده که ظاهراً موضوعى صد در صد مادّى است، تقدّس و ارزش معنوى بخشیده اند.[۱۳]
ادامه دارد….
منبع: کتاب «تحکیم خانواده،از نگاه قرآن و حدیث»
نوشته : آیت الله ری شهری
بیشتر بخوانید :
تحکیم خانواده در آموزه های قرآنی
نقش خویشاوندان در تحکیم خانواده (۱)
نقش دعا در تحکیم نهاد خانواده از دیدگاه قرآن (۱)
خوش خلقی، عامل تحکیم خانواده
پی نوشت :
[۱] . کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۳۸۳ ح ۴۳۴۳٫
[۲] . در حال حاضر، برخى کشورهاى غربى و تعدادى از ایالت هاى آمریکا، ازدواج همجنسبازان را به رسمیت شناخته اند (ر. ک: اسلام و جامعه شناسى خانواده: ص ۶۴).
[۳] . زوج هاى همخانه، زوج هاى غیر همجنسى هستند که با هم در یک خانه زندگى مى کنند و روابط جنسى دارند؛ اما پیمان ازدواج ندارند. آنان نیز که تعدادشان، در آمریکا، اروپا، استرالیا و ژاپن، کم نیست، تلاش مى کنند به رسمیت شناخته شوند (ر. ک: جامعه شناسى، آنتونى گیدنز: ص ۴۵۲ به بعد).
[۴] . کمونها، خانواده هاى گروهیاى هستند که باوجود عنصر تخالف جنسى، عنصر اختصاصى بودن را ندارند و همه گروه، یک خانواده به شمار مى رود. از این رو، همه زنان، همسر همه مردان دانسته مىشوند و همه مردان، شوهر همه زنان، و فرزندان نیز فرزندان گروه هستند و مسؤولیت نگهدارى از آنان برعهده همه است.
[۵]. روم: آیه ۲۱٫
[۶]. شورا: آیه ۱۱٫
[۷] . فاطر: آیه ۱۱٫
[۸] . قانون زوجیت، نه تنها ضامن بقاى نسل انسان و حیوان، بلکه ضامن بقاى نسل انواع گیاهان و حتّى مى توان گفت که ضامن بقاى جهان ماده است (ر. ک: سوره رعد: آیه ۳، سوره ق: آیه ۷، سوره ذاریات: آیه ۴۹).
[۹] . بحار الأنوار: ج ۳ ص ۷۵، دانشنامه عقاید اسلامى: ج ۴ ص ۲۶۲٫
[۱۰] . المیزان فی تفسیر القرآن: ج ۱۶ ص ۱۶۶٫
[۱۱] . بحار الأنوار: ج ۳ ص ۷۹٫
[۱۲]. ر. ک: ص ۳۱۷ (ترغیب به پاسخ دادن به غریزه جنسى).
[۱۳] . ر. ک: ص ۳۸۸ (تأکید بر پاداش معنوىِ تأمین نیازهاى جنسى).