عوامل موثر در بازی کودکان(بخش دوم)

هوش و بازی رابطه ی متقابلی با همدیگر دارند.
 

بازیهایی که کودکان دوست دارند انجام بدهند با یکدیگر متفاوت است. گاهی وقت ها این تفاوت از جنسیت نشات می گیرد و گاهی از هوش. با ما همراه شوید تا در این مورد بیشتر بدانید.

 تعداد کلمات ۱۳۹۰ / تخمین زمان مطالعه ۷ دقیقه 

جنسیت یکی از عوامل مؤثر در بازی است، یعنی می‌توان گفت که بازی پسرها با دخترها تفاوت دارد. پسرها بیشتر از بازی‌هایی لذت می‌برند که دشوار است و نیاز به فعالیت جسمانی دارد و دخترها اغلب بازی‌های ساکت، آرام و ظریف را ترجیح می‌دهند. می‌توان گفت بازی‌های متضمن فعالیت‌های بدنی در پسران بیشتر از دختران است و شدت خشونت بازی در دختران به اندازه پسران نیست.
تا قبل از سن ۸ سالگی، معمولاً کودکان اهمیت چندانی به جنس همبازی خود نمی‌دهند اما در سنین ۸ تا ۱۰ سالگی، اختلاف بازی میان دو جنس کاملاً آشکار می‌گردد و کودکان اکثر اوقات ترجیح می‌دهند که با همجنس خود بازی کنند.
دخترها بازی با عروسک، شیر دادن، نوازش کردن و خواباندن عروسک را دوست دارند و حتی بیشتر اوقات با عروسک به خواب می‌روند. پسرها فعالیت‌های بدنی را که نشانگر قدرت و نیروی عضلانی بیشتر آن‌ها است در بازی‌هایی نظیر توپ بازی، دویدن، کشتی گرفتن و… بروز می‌دهند.
به عقیده روان شناسان فرانسوی، بازی در نزد پسران بیشتر وسیله‌ای برای اثبات خود در برابر دیگران و برای دختران وسیله ای برای بودن با دیگران است. در اوقات فراغت، دخترها بیشتر تریجح می‌دهند دور هم گرد آیند و با یکدیگر درد دل کنند و پسران بیشتر ترجیح می‌دهند در پی یکدیگر بدوند و به جست و خیز بپردازند. ویژگی رفتار دخترها اغلب خودداری از پرخاشگری، تلقین پذیری از اطرافیان و تأثیرپذیری از هم‌بازی‌های خود است. در مواقعی که برخورد بین دختران اجتناب ناپذیر می‌شود و آنان ناگزیر از پرخاشگری به یکدیگر می‌شوند حالات هیجانی آنان کمتر از پسران به حمله‌وری و تنبیه بدنی می‌انجامد. در حالی که پسران، فعالیت‌های جسمی زیاد و جنبش‌های ماهیچه‌ای و عضوی، حرکات شدید، هیجان رفتار تند و پرخاشگرانه را دوست دارند. آنان بیشتر ناگهانی به بازی می‌پردازند. به ابداع و نوآوری در قوانین و آداب و رسوم بازی دست می‌زنند و اغلب از زیر بار رعایت قوانین و مقررات بازی شانه خالی می‌کنند و اکثراً یا خود می‌کوشند قانونگذار باشند و یا اینکه قوانین بازی را به نفع خود ندیده می‌گیرند تا بر رقیب خود پیروز شوند. از این رو، بازی، اغلب در نزد پسران به مرور تغییر چهره می‌دهد، و به صورت رفتاری نو با آداب و رسومی نو در محیط‌های مختلف جلوه گر می‌شود.
دختران بیشتر از پسران به قواعد و اصول بازی گردن می‌نهند و به رعایت اصول و نظم بازی مقید هستند. البته، آنان نیز به نوبه خود دست به نوآوری‌هایی در بازی می‌زنند و باعث تغییر بازی می‌شوند. اما معمولاً از شدت عمل در فعالیت‌های جسمی و حمله‌وری یا پرخاشگری بازی‌ها می‌کاهند و رقابت در بازی را به صورت ملایم‌تری در می‌آورند.
 

در مورد فعالیت‌های مربوط به جنسیت با استناد به مطالعاتی که در آمریکا صورت گرفته در مورد امکان تنظیم فهرست بازی‌ها بر حسب شاخص «دخترانه یا پسرانه» می‌گویند: «بدون شک بازی خاصی که مخصوص پسران یا دختران باشد وجود ندارد. زیرا از طرفی، حیطه بازی‌هایی که هر دو جنس به طور مساوی در آن شرکت می‌کنند خیلی وسیع است و، از طرف دیگر، گرچه به نظر می‌رسد که، در مدارس مختلط، بعضی فعالیت‌های ابزاری و ساختمانی مختص یک جنس معین است، جریاناتی از مبادله بازی وجود دارد. یعنی ممکن است همزمان بازی نکنند، ولی در زمان‌های مختلف دختران بازی پسران و پسران بازی دختران را اجرا کنند.
در هر صورت، خواه پسران و دختران به یک بازی معین بپردازند، خواه بازی‌های مختلف و متفاوتی بکنند، باز هم به یک طریق به ان بازی نمی‌پردازند. در واقع نوعی «روش» بازی مخصوص هر جنس وجود دارد که پژوهشگران زیادی به آن اشاره کرده‌اند.»
به عقیده این دانشمندان (دبس و پیرون)، پسران در بازی، خواهان تأثیر شدید و فعالیت عضلانی زیادند. به این ترتیب که آن‌ها در موقع بازی با جنب و جوش، پر هیجان و اغلب متجاوزند.
 دختران آرام‌تر و ساکت‌تر می‌مانند و پرخاشگری، جنگجویی آنان در حد حرف باقی می‌ماند. بازی دختران قبل از هر چیز مبنی بر رعایت اصول و قواعد است. علاقه به آداب و رسوم مذهبی و تشریفاتی از همان دوره کودکستان در نزد دختران پیدا می‌شود که بعد از چندی این علاقه فقط به منظور تأیید خویش و نوعی اطاعت محض، که به صورت میل شدید به مخالفت‌های ظاهری است، ملاحظه می‌شود. 
پسران، بر عکس، در سازمان‌های ساده و بی‌حرکت، ناراحت به نظر می‌رسند و بازی‌های آن‌ها، که ارادی‌تر و بی‌دوام‌تر است، بیشتر متوجه ابتکار و اکتشاف است. پسران، همان طور که اشاره شد، به منظور تسلط بیشتر بر همبازی‌هایشان، با تغییر اختیاری قوانین، یا با فراموش کردن عمدی آن‌ها، خود را از قید قواعد و اصول آزاد می‌کنند. 
بنابراین، ممکن است بازی معین، بر حسب آنکه دختران یا پسران بدان مشغول باشند، شکل متفاوتی به خود بگیرد. به این ترتیب ممکن است یک بازی که در نزد پسران خشونت آمیز است در نزد دختران، بازی ساده و منظمی جلوه‌گر شود. بنابراین، به نظر می‌رسد که بازی از نظر پسران وسیله‌ای برای تأیید خود در برابر دیگران باشد، در حالی که برای دختران، مخصوصاً «چگونگی بودن با دیگران» مطرح است.
 

در جامعه ایران بازی دختران، چه در نوع سنتی و چه در نوع جدید، ویژگی‌های خاص خود را دارد. در روستا، با توجه به اینکه دخترها خیلی زود مسئولیت می‌پذیرند، سن بازی و زمان بازی، محدود است. در اغلب روستاهای ایران، دختران روستایی، در کودکی، مسئولیت به دوش کشیدن بچه‌های کوچک‌تر را دارند و بعد هم باید در اقتصاد خانواده نقشی را بر عهده گیرند. آنان، در سنین کودکی، پشتِ دارهای قالی یا گلیم می‌نشینند و همراه با مادر و دیگر زنان خانواده نقش خود را در کمک به اقتصاد ایفا، می‌کنند. به این ترتیب کار و بازی در میان دختران روستایی با یکدیگر همراه است. آنان ضمن نگهداری بچه‌های خردسال، همانند عروسک زنده با آنان بازی می‌کنند و یا پشت دارهای قالی به خواندن آواز و زمزمه ترانه می‌پردازند. در واقع، برای آن‌ها تمایزی بین کار در خانه، مزرعه یا بازی وجود ندارد.
بازی‌های پسران روستایی در مقایسه با دختران از آزادی‌های بیشتری برخوردارند. بنابراین دامنه بازی در میان آنان وسیع‌تر و تنوع بازی بیشتر است، اما در بین آنان نیز کار و بازی توأم است، زیرا پسرها هم، مانند دخترها، از سنین کم، نقشی در اقتصاد خانواده به عهده می‌گیرند. کودکان روستایی ایران فرصت کمی برای بازی در مفهومی که قبلاً با آن آشنا شدید دارند و از فواید بازی آن طور که باید و شاید بهره‌مند نمی‌گردند. این موضوع بیشتر از آنکه به روان‌شناسی مربوط باشد، به روان‌شناسی اجتماعی یا جامعه شناسی مربوط است. بنابراین، با هنجارهای جامعه روستایی، نه تنها محرومیت از جست و خیزها و بازی‌های متعارف، به ویژه بهره‌مندی از اسباب‌بازی‌ها به سلامت روانی آن‌ها لطمه نمی‌زند، بلکه همراه بودن کار و بازی در این جوامع، نشاط و شادابی کودکانه آنان را با طراوت و سرزندگی یک محیط پرتلاش درمی‌آمیزد.
 

هوش ممکن است در نحوه بازی و نوع آن، انتخاب اسباب بازی و استفاده از آن تأثیر بگذارد. در اینجا به نحوه برخورد کودکان باهوش و کم‌هوش با بازی و اسباب‌بازی اشاره می‌شود. 
 

کودکان تیزهوش سعی می‌کنند وسایل و اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنند که بتوانند با آنها به ابتکار و نوآوری دست بزنند و قوای ذهنی خود را به کار گیرند. کودکان باهوش‌تر مدت کمتری به یک بازی مشغول می‌شوند، زیرا خواهان تنوع‌اند و از تنوع لذت می‌برند. کودکان باهوش در سنین بالاتر به بازی‌هایی که متضمن فعالیت‌های ذهنی و جسمی است می‌پردازند. مثلاً جمع‌آوری اشیای مورد نظر (کلکسیون) برای آنان جذاب و لذت‌بخش‌تر می‌باشد.
کودکان تیزهوش به دلیل توانایی‌های بیشتر، به انجام بازی‌های انفرادی تمایل نشان می‌دهند و معمولاً نیروی بدنی را در حد زیادی صرف نمی‌کنند. به نظر می‌رسد که کودکان کم هوش نیز بیشتر به بازی‌های انفرادی می‌پردازند. زیرا کودکان تیزهوش به علت توانایی زیاد و کودکان کم هوش به علت توانایی کم، معمولاً به خوبی در گروه پذیرفته نمی‌شوند.
اگر یک ماشین اسباب‌بازی در اختیار کودک عقب مانده گذاشته شود ممکن است آن را به اطراف بکوبد یا متلاشی کند. ولی یک کودک تیزهوش سعی به انجام بازی رمزی می‌کند و حتی ممکن است آن را کنجکاوانه بررسی و از هم باز کند تا از محتویات آن آگاهی یابد.

منبع : برگرفته از نرم افزار تربیت کودک؛ کاری از حوزه علمیه اصفهان