آشنایی با جاشیر و خواص دارویی آن

جاشیر گونه‌های مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه‌ی جاشیر که صمغ رزینی نیز از آن استخراج می‌شود اشاره شده است.

نام علمی:

Opoponax chironium Koch.، نام فرانسه Opoponax و نام انگلیسی آن Opoponax tree می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی و در کتب طب سنتی، جاشیر، جاوشیر، جواشیر، گاوشیر، کوشیر و جاوشی نامیده شده است. در کتب طب سنتی، صمغی که از گیاه گرفته می‌شود را جاوشیر نامیده‌اند.

تیره گیاه:

جعفری Umbelliferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و پایا به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای استوانه‌ای و پوشیده از تارهای سفید پنبه‌ای که به ساقه رنگ خاکستریِ سفید می‌دهند. برگ‌های آن سبز تیره، ساده، بیضوی، پهن، نامنظم، خشن و کناره‌ی برگ‌ها دندانه‌دار می‌باشد. گل‌های جاشیر ذکر شده زرد رنگ به صورت چتری مرکب و خوشبو می‌باشند. تخم آن سیاه و به ابعاد انیسون است. از ریشه‌ی گیاه در ناحیه‌ی یقه گیاه با تیغ زدن و ایجاد شکاف شیره‌ای خارج می‌شود که به تدریج مقابل هوا سفت می‌گردد. این شیره صمغ رزینی جاوشیر است. رنگ سطح خارجی جاوشیر زعفرانی و یا قرمز تیره می‌باشد. طعم آن تند و گزنده و بوی آن نامطبوع است.

طبیعت صمغ جاوشیر:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

گونه فوق بیشتر در دامنه‌های البرز و در کوه‌های آهکی جنوب کهکیلویه و در شوش انتشار دارد و به صورت پراکنده نیز در دیگر نقاط یافت می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:

اسانس روغنی فرّار و غیره در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

صمغ جاوشیر و برگ گیاه

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک

خواص درمانی صمغ جاوشیر:

بادشکن و تحلیل برنده گازهای روده، باز کننده گرفتگی‌ها و انسداد مجاری و مقوی اعصاب ضعیف، مسکن سرفه‌های بلغمی و افزاینده ترشحات عادت ماهیانه، متلاشی کننده سنگ مثانه و کلیه و خنثی کننده سموم بدن می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های سرد بلغمی خصوصاً بیماری‌های اعصاب و بیماری‌های دماغی نظیر سردرد، فلج، صرع، صرع کودکان و رعشه حاصل از کسرت جماع و قطره قطره ادرار کردن نیز مفید است. در استعمال خارجی به صورت ضماد برای شکستگی و کوفتگی مفید می‌باشد.

خواص درمانی برگ:

ضماد برگ گیاه تسکین دهنده درد پهلو است.

تذکر:

استفاده خودسرانه از تخم جاشیر برای خانم‌های باردار ممنوع و در صورت استفاده سبب سقط جنین می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (۱۳۹۵)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از ۴۰۰ نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.