گفتن صدق الله العظیم، صلوات قبل و بعد از فاتحه

گفتن صدق الله العلی العظیم درست است یا انچه براداران اهل سنت می گویند و در احادیث کدام ذکر شده و آیا گفتن صدق الله العظیم گناه دارد؟ پرسش دوم اینکه خواندن فاتحه برای مردگان به نحو موجود که اول صلوات بعد حمد و بعد سوره و در اخر هم صلوات درست است و آیا ریشه شرعی و حدیثی دارد یا خیر؟ لطفا توضیح بدهید.

در هنگام قرائت قرآن، بعد از خواندن برخی از آیات یا سوره ها مستحب است اذکاری گفته شود مثلا بعد از سوره توحید مستحب است که گفته شود کذلک الله ربی

یا بعد از این آیه (فبای آلاء ربکما تکذبان) مستحب است که گفته شود لا بشیء من آلائک رب اکذب

همچنین بعد از خواندن آیه هایی که با یا ایها الذین امنوا شروع می شود مستحب است لبیک گفته شود.

اما به طور کلی بعد از قرائت قرآن هر سوره یا آیه ای که باشد مستحب است که گفته شود صدق الله العلی العظیم اما منبع این سخن کجاست؟

در بحار الانوار حدیثی وارد شده است که در آن اسماویل بن سلام که یکی از یهودیان بود و بعد از ایمان آوردن، پیامبر نام وی را عبدالله گذاشت از پیامبر اکرم سوالاتی می پرسد. از جمله سوالاتی که می پرسد این است که:

فَأَخْبِرْنِی مَا ابْتِدَاءُ الْقُرْآنِ وَ مَا خَتْمُهُ قَالَ یا ابْنَ سَلَامٍ ابْتِدَاؤُهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ خَتْمُهُ صَدَقَ اللَّهُ الْعَلِی الْعَظِیمُ قَالَ صَدَقْتَ یا مُحَمَّد(بحارالانوار ج 57ص 241) (ترجمه: پس خبر بده به من شروع و ختم قرآن به چی هست؟ پیامبر می فرماید ای ابن سلام، ابتدای قرآن به بسم الله الرحمن الرحیم و ختم آن به صدق الله العلی العظیم است. ابن سلام می گوید راست گفتی ای محمد)

همچنین در ج 95 ص 400 بحارالانوار در خصوص اعمال نیمه ماه رجب از امام صادق علیه السلام نقل شده است که در اعمالی که به ام داود سفارش می کنند می فرمایند که بعد از فراغت از اعمال رو به قبله بگو: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ صَدَقَ اللَّهُ الْعَلِی الْعَظِیمُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ – ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکرامِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَلِیمُ الْکرِیمُ الَّذِی لَیسَ کمِثْلِهِ شَی ءٌ- وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْبَصِیرُ الْخَبِیر

در پاورقی کتاب ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن به تحقیق غلامرضا خسروی چنین آمده است که: با کمال تأسّف قرنهاست که قاریان قرآن در کشورهای مختلف پس از قرائتی از قرآن عبارت (صدق اللّه العلّی العظیم) که همان نصّ قرآن است (و العلی العظیم) دو صفت شکوهمند اللّه است و پس از (اللّه) بیان می شود، می بینیم قاریانی مشهور در بعضی از کشورها واژه- علی- را به تصوّر اینکه اسم علی (ع) است نمی گویند و به گفتن (صدق اللّه العظیم) که عبارتی ناقص و نارساست و خدای را تنها با واژه- عظیم- ذکر می کنند ختم می کنند. و امروز جای آن دارد که قاریان سراسر کشورهای اسلامی این نقیصه را برطرف کنند و پس از تلاوت آیاتی از قرآن همین عبارت قرآنی (صدق اللّه العلّی العظیم ) را درک کنند. در آیه وَ لا یؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِی الْعَظِیمُ ) به خوبی بیان شده است.

بنابراین آن چه که در روایات متعدد و همچنین در متن قرآن هست آمدن صفت العلی همراه با العظیم است.  و علت اینکه برخی قراء از گفتن ذکر العلی خود داری می کنند گویا به تصور اینکه اسم علی (ع) است نمی گویند. 

اما گفتن فاتحه برای اموات که قبل از آن صلوات و بعد از آن هم سوره توحید خوانده می شود طبق دعایی است که قبل از فاتحه فرستادن، گفته می شود به این معنا که مثلا کسی دعا می کند که اللهم اغفر له بحق الفاتحه (خدایا او را ببخش به حق سوره فاتحه) خب در اینجا شنونده می تواند به خواندن سوره فاتحه اکتفا کند اما گاهی گفته می شود اللهم اغفر له بحث الفاتحه مع الصلوات (خدایا او را ببخش به حق سوره فاتحه همراه با صلوات) خب شنونده در اینجا طبق دعایی که گفته شده هم فاتحه می خواند و هم صلوات می فرستد اما گاهی گفته می شود اللهم اغفر له بحث الفاتحه مع الاخلاص والصلوات (خدایا ببخش او را بحق سوره فاتحه همراه با سوره اخلاص و صلوات) در این صورت شنونده هم صلوات می فرستد هم سوره فاتحه و اخلاص را می خواند

لازم به ذکر است که گفتن صلوات و هدیه ثواب آن به روح درگذشتگان به هر تعداد که باشد از اهمیت زیادی برخوردار است از طرفی خواندن سوره فاتحه نیز برای مردگان سفارش شده است. اما سوره توحید چون سه بار خواندن آن معادل یک ختم قرآن است لذا وقتی به نیت درگذشتگان سه بار خوانده شود گویا یک ختم قرآن برای میت انجام شده است.

لذا غالبا این سه (خواندن فاتحه و گفتن صلوات و خواندن سوره توحید سه مرتبه) را باهم انجام می دهند.