منظور پیامبر اسلام (ص) از روایت ما اوذی نبی مثل ما اوذیت

منظور حضرت رسول اکرم(ص) از روایت مَا أُوذِی نَبِی مِثْلَ مَا أُوذِیتُ چه بود؟

حضرت رسول اکرم(ص) در طی روایتی می فرماید：

  مَا أُوذِی نَبِی مِثْلَ مَا أُوذِیتُ

  هیچ پیامبری به اندازه ی من اذیت نشد!(بحارالانوار مجلسی، ج۳۹، ص۵۶)

این در حالی است که آنچه در قرآن کریم و احادیث و تاریخ انبیاء آمده است، پیامبرانی بودند که به طُرق مختلف مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند؛ چه أذیت جسمی و چه روحی!

پیامبرانی همچون حضرت زکریا(ع) و حضرت یحیی(ع) که فجیعانه به شهادت رسیدند و یا مثل موسی(ع) که قومش در مقابل چشمانش بت پرست شدند.

و سایر پیامبرانی که در این راه، رنج و عذابهای فراوانی دیده اند.

حال جای سوال اینکه؛ منظور حضرت رسول(ص) از فرمایش فوق چیست؟

چه چیز ایشان را آنچنان آزرده خاطر کرده است، که چنین فرمودند؟

 در این باره چند نکته بر اساس این روایت تقدیم می شود:

با توجه به تصریح لفظ [نبیّ]، این روایت فقط شامل دوران نبوت ایشان می شود! (یعنی فقط طول ۲۳ سال نبوت)! پس شامل قبل از بعثت نیست.

وقایع و مصائب وارده بر اهل بیت رسول اکرم(ص) از قبیل حمله به خانه حضرت فاطمه(س) و شهادت ایشان، غصب فدک و غصب خلافت توسط اصحاب سقیفه و خانه نشینی امام علی(ع) و.. نیز بعد از رحلت رسول اکرم(ص) بوده است.

از  طرفی هر چند حضرت رسول اکرم(ص) در ابتدای رسالت خود متحمل رنج واذیت جسمی از قبیل ریخته شدن خار بر سر راه حضرت(ع) و خالی کردن شکمبه ی شتر بر سر مبارک و یا ریختن خاکستر از بالای پشت بام، یا اهانت کودکان طائفی به حضرت(ص) و در نهایت شکسته شدن دندان های مبارک در جنگ احد، وتحمل سه سال شعب ابی طالب(ع) بوده است، اما به نظر می رسد اذیتی که حضرت(ص) متذکر آن شده اند اینها نباشد.

پس قضیه چیز دیگری است، اما اینکه رسول اکرم(ص) آخرین پیامبر و مقرب ترین انبیا و افراد نزد خداوند، حداقل از دیدگاه مسلمانان امری قطعی و مسلم است که جای هیچ شک و تردیدی در آن نیست و این قرب و برتری نیست مگر بواسطه ی برتری کمالات و صفات نفسانی که پیامبر اکرم(ص) نسبت به باقی پیامبران داشته اند.

از جمله ی این صفات کمالی عشق و علاقه ای بود که پیامبر(ص) بر انسان ها، خصوصاً امت خود داشتند و تلاشی که در جهت هدایت آنان ایفاء نموده اند.

مؤید این کلام، آیات قرآن است آنجا که خداوند می فرماید:

  وَ ما أَرْسَلْناک إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمین  

  ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم.

یا آنجا که می فرماید:

  لَقَدْ جاءَکمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکمْ عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیکمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ

  به یقین، پیامبری از میان شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است.

حتی در برهه ای می بینیم خداوند از سر دلسوزی و رأفت پیامبر اکرم(ص) خود را نصیحت می فرماید که؛ برای دیگران این مقدار به خود سخت نگیرد و به قول معروف این مقدار خود را اذیت نکند که گویی نزدیک است خود را از غم و همّ ایمان و کفرشان هلاک کنی.

از جمله این آیات اینکه خداوند می فرماید:

  لَعَلَّک باخِعٌ نَفْسَک أَلاّ یکونُوا مُؤْمِنِینَ

  شاید تو از اینکه مشرکان ایمان نمی آورند، جان خود را تباه سازی.

این میزان از شفقت و مهربانی همه نشان از مقام بلند و سعه ی صدر پیامبرِ رحمت(ص) دارد.

با توجه به این مساله که پیامبر(ص) از سائر پیامبران دلسوزتر نسبت به امت و مردم بودند تبعاً گمراهی و به بیراهه رفتن آنان نیز برای پیامبر اکرم(ص) نسبت به باقی انبیا سخت تر خواهد بود.

لذا بر رسول اکرم(ص)، توطئه منافقان، دوری از وطن، سختی و مشکلاتی که به اهل بیت(ع) او می رسید و یا خواهد رسید (طبق اخباری که به پیامبر نازل می شد) از قبیل؛ بی وفائی یاران و تهمت ها، آزار و اذیت های آنان و…سختر بود و روح ایشان را بیشتر به درد می آورد.

در نتیجه اگر بیان شود هیچ پیامبر مانند پیامبر اسلام اذیت و آزار نشدند سخنی گزاف نخواهد بود.

اما در روایتی دیگر حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند：

  شَیَّبَتنِی سُورَةُ هُودِِ

  سوره ی هود مرا پیر کرد.(مجمع البیان طبرسی، ج۳، ص۲۲۷)

مفسران منظور از این روایت را آیه زیر می دانند：

  فَاسْتَقِمْ کما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَک

  پس به همان گونه که فرمان یافته ای، استقامت کن، و نیز کسانی که با تو به سوی خدا آمده اند(آنان نیز باید استقامت کنند!)(۶)

در تفسیر مجمع البیان از ابن عباس روایت شده :

هیچ آیه ای شدیدتر و مشکل تر از این آیه بر رسول اکرم(ص) نازل نشد؛ لذا هنگامی که اصحاب از آن حضرت(ص) پرسیدند:

چرا به این زودی موهای شما سفید و آثار پیری نمایان شده است؟

فرمود: سوره هود مرا پیر کرد.

یادآوری می شود که آیه یاد شده شامل چند دستور مهم است :

یعنی استقامت و پایداری برای خدا و رهبری و مبارزه در مسیر حق و عدالت!

چنان که در برخی روایات نیز وارد شده است که پیامبر اکرم(ص) فرمود: سورة هود مرا پیر کرد، برای خاطر این آیه و اشاره فرمود به آیه ۱۱۲ هود، با آن که شبیه این آیه بدون و من تاب معک  در سوره شوری نیز وارد شده است، ولی حضرت(ص) فقط نام سوره هود را نام می برند، این برای آن است که خدای تعالی استقامت امت را نیز از ایشان خواسته است و حضرت(ص) بیم آن داشت که مأموریت انجام نگیرد و گرنه خود آن حضرت(ص) استقامت داشت.

همراه کردن دیگران و بالا بردن دید آنها تا حدی که بتوانند در مقابل هجمه و توطئه ی منافقان، دوش به دوش پیامبر(ص) در راستای اهداف والای دین اسلام حرکت کنند، این مهم قدری زحمت اکرم(ص) را دو چندان می کرد.(تفسیر نمونه آیت الله مکارم، ج۹، ص۲۵۹)