آداب و مستحبات ولادت فرزند؛ از تولد تا هفت روزگی

 فراوانی روایات دربارۀ اعمال لحظۀ تولد تا روز هفتم کودک، نشان‌دهندۀ اهمیت ویژۀ این روزها است.
 

چکیده : سفارش‌های بسیاری در خصوص آداب روز ولادت تا روز هفتم، به دست ما رسیده است که عمل کردن به آن‌ها، در تربیت دینی کودک بسیار مؤثر خواهد بود. با ما همراه باشید تا با مهم­ترین این آداب آشنا شوید.

تعداد کلمات ۱۲۰۹ / تخمین زمان مطالعه ۶ دقیقه

والدین باید تربیت دینی کودک شیرخوار خود را رکن برنامۀ تربیتی خود قرار دهند؛ چرا کمک مؤثری برای آسان شدن روند تربیت دینی، در سال‌های بعدی است. توجه به آیات و روایات مربوط، راهنمای خوبی در این زمینه است. آداب و مستحبات مربوط به ولادت فرزند شامل عقیقه کردن، کام برداشتن با تربت حسینی، غسل دادن، دستور به تقوای والدین به خصوص مادر، تراشیدن موی سر نوزاد و… است که در ادامه، به هر یک از موارد مذکور پرداخته خواهد شد. فراوانی روایات دربارۀ اعمال لحظۀ تولد تا روز هفتم کودک، نشان‌دهندۀ اهمیت ویژۀ این روزهاست، که در این بخش به بررسی آداب و مستحبات مربوط به آن می‌پردازیم.
 

کام کودک باید با تربت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السّلام، آب فرات، آب باران یا خرما برداشته شود. البتّه اولویت با تربت حسینی و آب فرات می‌باشد و اگر امکان نداشت با آب باران بردارید؛[۱] زیرا برداشتن کام کودک با تربت امام حسین علیه السّلام موجب امنیت او می‌گردد.[۲] از طرفی، انجام دادنِ این عمل، با خرما سیرۀ حضرت رسول صلی الله علیه و آله بوده، ایشان کام امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام را با خرما برداشتند.[۳]
 

روشِ غسل دادن این گونه است که نیت کنید: (غسل می‌دهم این طفل را برای رضای خدا) و سرش را اوّل، بعد سمت راست و سپس سمت چپ او را بشویید.[۴]
 

یکی از آداب روز هفتم ولادت، تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن هم‌وزن آن است. این عمل، سنت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می‌باشد. هم چنین طبق روایات، حضرت زهرا علیها السّلام سرِ امام حسن و امام حسین را در روز هفتم ولادت تراشیدند و به وزن موی سر آن‌ها درهم صدقه دادند.[۵] در هنگام انجام دادنِ این عمل باید توجه داشت که همه جای سر او را بتراشند و بعضی از قسمت‌های سر را رها نکنند و بعد از تراشیدن، زعفران به سر او بمالند.[۶] علت انجام این کار، امتثال به امر ائمه معصومین علیهم السّلام، حفظ جسم و جان کودک از شرّ شیاطین انس و جن و به خاطر پاک نمودن سر، از موی رحم است؛[۷] از طرفی با انجام دادنِ این عمل، هم سر نوزاد دیرتر کثیف شده، هم شستن آن راحت‌تر خواهد بود. هم چنین از آن جایی که ماه‌های اول تولد، مغز طفل به موادی مثل پروتئین احتیاج بیشتری دارد، با تراشیدن موی او، می‌توان از جذب پروتئین به وسیلۀ مو جلوگیری کرد.[۸]
 

از اعمال مستحب و مؤکد در ابتدای تولد فرزند، خصوصاً روز هفتم ولادت، کشتن گاو، گوسفند، شتر یا بز است.[۹] به این عمل «عقیقه» می‌گویند، که انجام آن، موجب برکت و عنایت‌های خدای متعال و حضرات معصومین علیهم السّلام برای فرزند می‌گردد و اگر انجام نشود، در معرض مردن و انواع بلاها قرار خواهند گرفت.[۱۰] این عمل، اگر به تأخیر افتاد تا بلوغ طفل، بر پدر سنت است و بعد از بلوغ، تا آخر عمر بر خودش سنت می‌باشد؛ البته به فرمودۀ امام صادق علیه السّلام: انجام سنت عقیقه بر انسانی که غنی باشد، لازم است، اما کسی که فقیر است اگر دارا شد، انجام دهد و الاّ بر عهدۀ او نیست.[۱۱] پس از انجام دادنِ عقیقه، بهتر است که مقداری از آن را به ماما یا پزشک بدهند؛ همان‌طور که حضرت زهرا علیها السّلام این عمل را انجام دادند. در روایات آمده که ایشان وقتی برای امام حسن و امام حسین صلی الله علیه و آله عقیقه کردند، به قابله، پای گوسفند را، به همراه یک اشرفی دادند.[۱۲] طبق سنت، پدر و مادر از گوشت گوسفند نخورند و خوردن آن برای مادر کراهت بیشتری دارد. بهتر است که آن را بپزند و به صورت خام، صدقه ندهند. البته خام صدقه دادن هم اشکالی ندارد. گاه دیده شده که در برخی مناطق بر اساس خرافات، از خون عقیقه بر سر کودک می‌مالند. ولی در احادیث این عمل، به شدت نهی گردیده و نوعی شرک معرفی شده است. امام صادق علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: مردم سر فرزند خود را به خون عقیقه آلوده و نجس می‌کنند، در حالی که پدرم می‌فرمود: این عمل شرک است.[۱۳]
 

یکی دیگر از آداب روز هفتم ولادت، ختنه کردن است. امام صادق علیه السّلام فرموده‌اند: فرزندان خود را در روز هفتم ختنه کنید که بدن طفل را بیشتر پاکیزه می‌کند و گوشت بدن را زودتر می‌رویاند و زمین از بول کسی که ختنه نکرده باشد کراهت دارد.[۱۴] این توصیه‌ها جهت «ختنه کردن»، از آن جایی است که امروزه تحقیقات نشان داده، از نظر فیزیولوژی، ختنه نکردن معایب زیر را دارد:[۱۵] ـ جمع شدن میکروب‌ها زیر پرده پوس (پوس سر آلت) غلفه. اگر کانون میکروبی در یکی از نقاط بدن پنهان باشد، از آن محل مرتباً میکروب‌ها، از راه‌های مختلف، به بقیۀ اعضای بدن راه پیدا می‌کنند، که نهایتاً منجر به بیماری، ضعف و ناتوانی خواهد شد. لذا در صورتی که آن کانون نابود شود، کودک دچار بیماری نشده و تندرستی جایگزین آن خواهد گردید. ـ کم شدن ادرار: که در اثر آن بسیاری از بیماری‌های دستگاه ادراری ایجاد می‌شود. ـ بالا رفتن احتمال سرطانی شدن سر آلتِ کسانی که ختنه نکرده‌اند. سرطان سر آلت، در میان کشورهایی که کودکان خود را ختنه نمی‌کنند، بیماری نسبتاً شایعی است، بالعکس در جوامعی که ختنه انجام می‌شود، به خصوص در روزهای اول تولد، سرطان سر آلت دیده نشده؛ با وجود این مضرّات است که ختنه کردن بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.

منبع: آقا میری؛ فاطمه سادات (۱۳۹۵)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، چاپ اول