آشنایی با گیاه جنطیانا و خواص درمانی آن

نام علمی:

Gentiana lutea L.، نام فرانسه Gentiane و نام انگلیسی آن Gentian می‌باشد. نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی و به عربی جنتیانا، کوشاد و دواء الحیه می‌باشد.

تیره گیاه:

جنتیانا Gentianaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و خودرو با ساقه‌ای استوانه‌ای شکل به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد بیشتر، برگ‌های قسمت تحتانی ساقه‌ی گیاه سبز رنگ، متقابل، کامل و دارای دمبرگی کوتاه و برگ‌های فوقانی آن بدون دمبرگ، بیضی شکل، مدور در قاعده و نوک تیز و روی پهنک برگ‌ها حدود ۷ رگبرگ طولی متمایز دیده می‌شود. در کناره‌ی برگ‌ها، گل دهنده و گل‌های آن زرد رنگ، میوه‌اش پوشینه و محتوی تعداد بسیاری دانه‌های کوچکِ بیضوی و نسبتاً مسطح است. ریشه‌ی گیاه، دراز، ضخیم، گوشتی، ناهموار و رنگ آن خاکستریِ زرد است که در طول گذشت زمان به قهوه‌ای قرمز تغییر رنگ می‌دهد. در ضمن در بازار دارویی ریشه‌ی جنطیانا به ریشه‌ی ژانسیان معروف است.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب مناطق کوهستانی کشورهای اروپایی و آسیایی به صورت خودرو انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه ژانسیان:

هتروزید ژانسیوپیکرین، ژانسیامارین، ژانسی زین، اسید ژانسی زیک، ژانسیانوزید، ژانسیوستیرین، تانن، اسانس، یک ماده چرب، پکتین، موم و غیره در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریشه (ریشه ژانسیان)

نحوه مصرف:

معمولاً به صورت دم کرده، جوشانده، تنطور، عصاره و یا پودر شده آن را به صورت ضماد استفاده می‌کنند.

خواص درمانی:

تقویت کننده و اشتهاآور، افزاینده گلبول‌های سفید خون و مقاوم کننده بدن در برابر بیماری‌ها، محرک اعمال تغذیه و خون‌ساز، تحلیل برنده ورم طحال و مفید برای نارسائی اعمال کبد، ضد افسردگی و برطرف کننده خستگی‌های روحی، ضد نقرس و مقوی کبد، ضد تب و صفرابر، مسکن دردهای سیاتیک و افزاینده خون عادت ماهیانه، بازکننده گرفتگی روده‌ها و تسهیل کننده عمل دفع بدون آنکه اثر مسهلی ایجاد کند می‌باشد. در ضمن برای آرتروز و روماتیسم مفید و برای بیمارانی که دوره نقاهت را سپری می‌کنند نیز مؤثر است.

تذکر:

استفاده از جنطیانا برای خانم‌های باردار و مادران شیرده ممنوع و برای افرادی که مبتلا به افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون، فشار خون بالا و اختلالات دستگاه گوارشی (زخم روده، زخم معده و اثنی عشر) می‌باشند مضر است.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (۱۳۹۵)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از ۴۰۰ نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.