علت ازدواج حضرت سکینه دختر امام حسین ع با مصعب بن زبیر

آیا این درست است که حضرت سکینه با مصعب بن زبیر ازدواج گرده است؟ اگر چنین است علت این ازدواج چه بوده است؟

در مورد ازدواج سکینه دختر امام حسین(ع) با مصعب بن زبیر بین مورخین در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد.

آنچه در نقل های مختلف تاریخی آمده است، این است که سکینه پس از شهادت عبد الله بن حسن در واقعه کربلا، با مصعب بن زبیر ازدواج نموده است و سبط بن الجوزی در این باره می گوید: اولین کسی که سکینه به عقد وی درآمد، آن هم از سر اجبار، مصعب بن زبیر بود. (۱)

همچنین مورخین ازدواجهای دیگری را برای حضرت سکینه ذکر کرده اند که در اینجا به آن اشاره می کنیم：

عبداللَّه بن عثمان حزامی، زید بن عمرو بن عثمان بن عفان، اصبغ بن عبدالعزیز بن مروان و ابراهیم بن عبدالرحمن بن ابی عوف. (۲)

اما در میان این ازدواج ها، ازدواج سکینه بنت الحسین(ع) با مصعب بسیار مشهور است و خیلی از تاریخ پژوهان آن را تلقی به قبول کرده اند.

 آیا به راستی چنین ازدواجی رخ داده است؟ یا مانند ازدواجهای متعدد دیگری که به حضرت سکینه نسبت داده اند، تهمتها و افتراهای تاریخی است و ناشی از اشتباه اسامی با یکدیگر است؟

نویسنده ی معاصر عراقی علی محمد علی دُخیّل در بخش چهارم از کتاب أعلام النساء که به حضرت سکینه اختصاص دارد، پس از نقل و ردّ گزارش های بی اساس حاکی از ازدواج های متعدد جناب سکینه، در مقام نتیجه و جمع بندی می نویسد:

قولی که شیعه بر آن است، این است که سکینه(ع) جز با پسر عمویش عبدالله بن امام حسن (ع) ازدواج کرده است. و بر این قول شیعه، بسیاری از اهل سنت نیز موافقت دارند…(۳)این قول را پیشتر علامه شبّر و علامه مقرم نیز در کتب خود آورده اند.(۴)

مقرم در کتاب خود می گوید：مصعب بن زبیر کارگزار برادرش در بصره بود.از این رو تسلطی بر حجاز نداشت تا امام سجاد(ع) از او بیم داشته و به ناچار بانو سکینه را به ازدواج او درآورد.

همچنین عواطف مردم نسبت به اهل بیت(ع) جریحه دار بود و به خصوص بعد از واقعه کربلا هر کس به آنان قصد سوئی می ورزید، مبغوض دیگران می گردید. (۵)

اما گروه دیگری از مورخین ازدواج این دو را ذکر کرده اند.

 ابن طقطقی می نویسد:

 وی (مصعب) سکینه دختر حسین(ع) و عایشه دختر طلحه را به همسری گرفت و آنها را یک جا در خانه خود گرد آورد.(۶)

اکنون با آن چه بیان کردیم شاید بتوان گفت چه بسا این ازدواج به رضایت حضرت سکینه(س) نبوده و تنها از روی مصالح سیاسی ـ اجتماعی صورت پذیرفته است.

چنان که شواهد تاریخی بسیاری بر این گونه ازدواج ها وجود دارد؛ مانند ازدواج پیامبر یا برخی از ائمه با برخی از همسرانشان که حتی کمر به قتل آن پیشوایان می بستند و قطعاً آن پیوندها به رضایت آنان نبوده است.

در این جا نیز چه بسا حضرت سکینه(س) به این پیوند خرسند نبوده است؛ امّا از روی مصلحت تن داده است. شاهد آن که وقتی حضرت سکینه(س) پس از مرگ مصعب و ازدواج با خواهرزاده او، عبدالله بن عثمان، سر از اطاعت او بر می گیرد و نشوز می کند، رملة بنت الزبیر مادر وی و خواهر مصعب نزد عبدالملک می رود و می گوید:

 «اگر چنین نبود که ما می خواهیم پوششی بر کارهای خود بگذاریم، هرگز نسبت به کسی که رغبتی در ما ندارد، رغبتی به او نداشتیم.»(۷)

با توجّه به این جمله و تصریحی که در آن وجود دارد، به راحتی می توان به واقعیت این پیوند پی برد.

همانطور که گفتیم؛ سبط بن جوزی نیز می گوید:

«این ازدواج به اجبار صورت گرفت.»(۸)

نتیجه اینکه اگر نظر کسانی را که قائل به این هستند که حضرت سکینه به ازدواج مصعب بن زبیر در آمده است بپذیریم، شواهد تاریخی نشان می دهد که این ازدواج از روی رضایت نبوده است. بلکه برای حضرت سکینه از روی اکراه بوده است و خاندان زبیر نیز ازدواج مصعب با حضرت سکینه را پوششی برای اقدامات جاه طلبانه خود قرار داده بودند تا بدین وسیله برای خود وجهه ای کسب کنند.

منابع：

۱)تذکرة الخواص سبط بن جوزی، ص۲۴۹

۲)الطبقات الکبری ابن سعد، ج۸، ص۴۷۳

۳)سکینه دختر امام حسین(س) دخیل، ص۲۲

۴)ادب الطف عبدالله شبر، ص۱۶۲

۵)مقتل الحسین(ع) مقرم، ص۱۱۲

۶)فخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ص۱۲۴

۷)بلاغات النساء ابن طیفور، ص۱۹۲

۸)تذکرة الخواص سبط بن جوزی، ص۲۵۰