معرفی خطمی و خواص درمانی آن

خطمی گونه‌های بسیار زیادی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از خطمی که نسبت به دیگرگونه‌ها از خواص دارویی بیشتری برخوردار می‌باشد و در طب سنتی نیز کاربرد دارد اشاره شده است.

نام علمی:

Althaea officinalis L.، نام فرانسه Guimauve sauvage و نام انگلیسی آن Marsh-mallow می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، ختمی، الغاسول، العضرس و خطمی نامیده شده است. ضد باکتری و مسکن دردهای عمومی بدن، ضد عفونی کننده و محرک سیستم ایمنی بدن، ملین و مسهل، تنظیم کننده عادت ماهیانه و برطرف کننده خون در ادرار، افزاینده اسپرم و زیاد کننده ترشح خون در عادت ماهیانه، ضد التهاب دهان و زبان و مسکن سرفه‌های مقاوم، ضد برونشیت و خلط‌آور، ضد آسم و مفید برای گلودرد، ضد آلرژی و کاهنده التهاب مخاط دهان و حلق می‌باشد.

تیره گیاه:

پنیرک Malvaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله با ساقه‌ای به ارتفاع حدود یک و نیم‌متر، کمی ضخیم و پوشیده از کرک‌های سفیدِ پنبه‌ای، برگ‌های آن سبز مایل به سفید، بزرگ و پهنک برگ‌ها منقسم به سه تا پنج لوب دندانه‌دار می‌باشد. گل‌های آن درشت، سفید، صورتی و در بعضی موارد مایل به ارغوانی که به صورت دسته‌های سه تایی در انتهای ساقه گل دهنده ظاهر می‌شوند. ریشه‌ی خطمی دراز، دوکی شکل، به ضخامت انگشت و رنگ آن خاکستری مایل به زرد است.

طبیعت:

در مورد طبیعت خطمی بین حکمای طب سنتی اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای از حکما آن را سرد و تر و عده‌ای دیگر معتدل می‌دانند.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدل کشورها خصوصاً کشورهای آسیایی و در ایران بیشتر در استان‌های گلستان، اصفهان، اراک، لرستان، آذربایجان غربی، کردستان، خراسان رضوی و دامنه‌های البرز انتشار دارد.

بیشتر بخوانید: گل ختمی، گل همه کاره

 

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در خطمی:

در ریشه‌ی خطمی لعاب، آمیدون، ساکارز، قند، مواد پکتیک، ماده‌ی روغنی، آسپاراژین، بتائین، آلبومین، نوعی آنزیم، یک ماده معطر، اسید مالیک، تانن، مواد معدنی و فسفات وجود دارد. در برگ خطمی موسیلاژ، اسانس و یک اسید فرار با بوی اسید والرینیک یافت شده است. در گل خطمی ماده قندی، موسیلاژ، اسانس و غیره تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

گل و ریشه. در ضمن برگ گیاه نیز خواص دارویی دارد.

نحوه مصرف:

گل و ریشه را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی گل خطمی:

ضد باکتری و مسکن دردهای عمومی بدن، ضد عفونی کننده و محرک سیستم ایمنی بدن، ملین و مسهل، تنظیم کننده عادت ماهیانه و برطرف کننده خون در ادرار، افزاینده اسپرم و زیاد کننده ترشح خون در عادت ماهیانه، ضد التهاب دهان و زبان و مسکن سرفه‌های مقاوم، ضد برونشیت و خلط‌آور، ضد آسم و مفید برای گلودرد، ضد آلرژی و کاهنده التهاب مخاط دهان و حلق می‌باشد. در ضمن برای تحریکات گوارشی، التهاب روده‌ها، بیماری‌های ریوی و مجاری ادراری، سرماخوردگی و زخم روده نیز مفید است. در استعمال خارجی برطرف کننده تحریکات جلدی و قارچ‌های پوستی، رفع کننده چربی و شوره سر و به صورت ماسک روشن کننده پوست صورت می‌باشد. ضماد گل خطمی به منظور رساندن آبسه‌ها و دمل‌ها و جوشانده گل به صورت غرغره مفید برای گلودرد، ورم لثه و آبسه‌های مربوط به دندان می‌باشد.

خواص درمانی ریشه‌ی خطمی:

مسکن و ضد التهاب مجاری تنفسی، تنظیم کننده قند خون و ضدعفونی کننده، رفع کننده تحریکات جلدی و آرام کننده، ضد تب و مسکن سرفه‌های خشک و شدید، ضد برونشیت و مفید برای بیماری‌ها با منشأ التهاب سینه، ضد دیسانتری و ادرارآور می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های معده و روده، زخم‌های دستگاه گوارش، نزله‌ها، آنژین، دلپیچه، ترشح زیاد زردآب، بیماری‌های مثانه، ترشحات مهبلی، ناراحتی‌های دستگاه ادراری و التهابات گلو نیز مفید است. در استعمال خارجی ریشه‌ی خطمی به صورت ضمادِ تهیه شده با روغن برای درمان دمل‌ها و آبسه‌ها مفید می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (۱۳۹۵)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از ۴۰۰ نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.