خانواده آرمانى از منظر امام سجاد (علیه السلام)
خانواده آرمانی، خانواده ایست که افراد در آن استعدادهای شان به راحتی شکوفا شده و در راه رسیدن به اهداف از سوی دیگر اعضای خانواده یاری می شوند. با ما همراه باشید تا در مورد خانواده آرمانى از منظر امام سجاد (علیه السلام) بیشتر بدانید.
راهکارهاى تحقق خانواده آرمانى
۱٫ تقویت ایمان
معنا بخشیدن به زندگى و ایجاد حس رضایت
فرد باید باور داشته باشد که همه رویدادهاى جهان، منوط به اذن خداوند و توانى است که او به اسباب و علل افاضه مى کند. افزون بر این، خداوند نه تنها به مصالح انسان آگاه تر است، بلکه بیش از آنها برایشان خیرخواه و سعادت طلب است. بنابراین، همه حوادث در جهت خیر و صلاح انسان ها روى مى دهد. تسلیم و رضا به حوادث جهان که براساس خواست خداست، براى انسانى که هم به امور ماوراى طبیعت باور دارد و هم به خداوند تعلق عاطفى دارد، امرى مطلوب خواهد بود، اما اگر تسلیم رضاى الهى نشود، وضعیت مشکل تر مى شود.
سیره امام سجاد (علیه السلام) در زندگى به گونه اى است که نشان از رضامندى آن حضرت از خداوند در همه زمینه هاست. امام باقر علیه السلام فرمودند: «سخت مریض شدم. پدرم به من گفت: چه میل دارى؟ گفتم: مایلم آنچه خدا برایم خواسته بر خلاف آن درخواستى نداشته باشم. فرمود: احسنت! شبیه ابراهیم خلیل شده اى؛ چنان که جبرئیل به او گفت: حاجتى دارى؟ گفت: در مقابل خدا اظهارنظرى ندارم. او کافى است و او بهترین پشتیبان من است.» (مجلسى، ۱۳۶۴، ج ۴۶، ص ۶۷)
تقویت اخلاق و کنترل درونى
با توجه به اینکه بسیارى از نزاع هاى خانوادگى و خشونت ها در رذایل اخلاقى افراد ریشه دارد، مى توان این ادعا را مطرح کرد که آراسته بودن زن و شوهر به فضایل اخلاقى، یکى ازمهم ترین عوامل ثبات وتحکیم خانواده است.
واضح است که اگر زوجین از ویژگى هاى اخلاقى ارزشمندى مانند صداقت، وفادارى، اعتماد، خیرخواهى و انصاف برخوردار بوده، از امورى مانند خودخواهى، خودمحورى، تحقیر دیگران، توهین به آنها، حسادت، کینه توزى و دورویى مبرا باشند، بسیارى از تنش ها، بدرفتارى ها، خشونت ها و اختلافات ویرانگر، از ساحت زندگى خانوادگى رخت برخواهد بست؛ زیرا پاى بندى به اصول اخلاقى، نیرومندترین عامل کنترل درونى افراد است. از این رو، اسلام از میان معیارهاى متعدد گزینش همسر، به گونه اى کم نظیر بر تربیت اخلاقى فرد تأکید کرده است. (بستان، ۱۳۸۵، ص ۲۱۹)
ابوحمزه ثمالى گوید: امام باقر علیه السلام فرمودند: پدرم على بن الحسین (علیهماالسلام) مى فرمود: چهار چیز است که در هر کس باشد، ایمانش کامل است و گناهانش پاک مى گردد و خدا را دیدار کند، در حالى که از وى خشنود و خرسند باشد: هر کس که با خانواده خویش به خوش خلقى رفتار کند. (مفید، ۱۴۱۳ق، ص ۲۲۹)
این روایت، از وجود رابطه کلى بین رفتار اخلاقى (حسن خلق) و ایمان، و تأثیر و تأثر متقابل بین این دو خبر مى دهد؛ زیرا از دیدگاه اسلام، کارى از نظر اخلاقى ارزشمند است که به وسیله نیت با خدا مرتبط شود. چنین نیتى که رابطه با خدا را تحقق بخشد، از کسانى صادر مى شود که به خدا ایمان داشته باشند. متقابلاً، انجام کار اخلاقى نیز موجب ازدیاد ایمان خواهد شد؛ چنان که کار زشت نیز سلب ایمان را به دنبال مى آورد.
۲٫فرزندآورى
فرزندخواهى، به شدت متأثر از اوضاع اقتصادى و فرهنگى است، تا آنجا که در برخى جوامع، نازایى زن دلیل کافى براى طلاق وى قلمداد مى شود. در مقابل، در جوامع غربى با شمار زیادى از زوج هایى روبه رو مى شویم که فرزند را مانع پیشرفت فردى یا دستیابى به عشق و دیگر آرزوهاى شخصى مى انگارند. (بستان، ۱۳۹۰، ص ۲۰۴)
اگرچه خوددارى از داشتن فرزند، گرایشى است که با تأثیرپذیرى از فرهنگ غربى به وجود آمده است، با توجه به آموزه هاى دینى، به طور قطع فرزندان مى توانند تأثیرات مثبت و سازنده اى در زندگى والدین داشته باشند و بعد از والدین، مهم ترین رکن خانواده شمرده مى شوند.
امام سجاد (علیه السلام) با بیان کارکردهاى مثبت فرزندآورى، کوشیده است فرزندان را به جاى آنکه عاملى براى سرخوردگى و نارضایتى والدین باشند، به عاملى براى افزایش رضایت خاطر آنان، و در نتیجه، تحکیم پیوند زناشویى تبدیل کند:
الف) یادآورى ارزش ها و منافع دنیوى فرزندان براى والدین؛ مانند اینکه فرزندان موجب انس پدر و مادر و خارج شدن آنها از تنهایى اند و فرزندان یار و یاور پدر و مادر و یادگارهاى آنان پس از مرگ ایشان خواهند بود. (کفعمى، ۱۴۰۵ق، ص ۱۶۴)
ب) تأکید بسیار بر منافع اخروى فرزندان؛ مانند اینکه براى والدین، در نتیجه کارهاى نیک فرزند، پاداشى منظور مى گردد. (شیروانى، ۱۳۸۶، دعاى ۲۵)
۳٫ حصر روابط جنسى در چارچوب زناشویى
براین اساس، اسلام یکى از راهکارهاى خود را براى تحکیم خانواده، حصر روابط جنسى در چارچوب زناشویى قرار داده و براى تحقق این راهکار، از اهرم هاى قانون گذارى، اجرایى و فرهنگى استفاده کرده است. در بعد قانون گذارى، با مرزبندى و تفکیک بین الگوهاى مشروع و نامشروع ارضاى جنسى، در جهت تحکیم خانواده گام برداشته است.
از جنبه اجرایى نیز اسلام با اجراى سیاست هاى فرهنگى، حمایتى و تنبیهى، در جهت نهادینه کردن الگوى مشروع ارضاى جنسى و از میان برداشتن الگوهاى نامشروع در سطح جامعه کوشش کرده است. از حیث فرهنگى، اسلام با یادآورى و تأکید مستمر آثار سوء دنیوى و اخروى روابط نامشروع، کوشیده است قبح و ناپاکى این اعمال را در باور افراد رسوخ دهد تا از این طریق، از بى بندوبارى جنسى افراد در جامعه جلوگیرى کند. (بستان، ۱۳۹۰، ص ۱۷۴)
امام سجاد (علیه السلام) به دلیل پیامدهاى ناگوارى که آزادى روابط جنسى در پى دارد، ضمن مخالفت با هرگونه بى بندوبارى جنسى، به ارضاى نیاز جنسى از راه هاى مشروع و حلال سفارش کرده است.
آن حضرت مى فرماید: «و اما حق عورتت، نگهدارى آن است از آنچه بر تو حلال نیست، و کمک و تقویت آن نگهداشت، با چشم پوشى (از نامحرم)؛ زیرا (چشم فروبستن) مددکارترین یاوران (در جلوگیرى از شهوت) است، و (با) بسیار یاد کردن از مرگ و تهدید نمودن خود از (عذاب) خداوند و ترساندن نفس از اوست، که عصمت و پاکدامنى و تأیید از خداست.» (حرانى،۱۴۰۴ق، ص ۲۵۸)
خانواده در اندیشه امام سجاد (علیه السلام) یکى از مهم ترین نهادهاى جامعه مطلوب محسوب مى شود. به همین دلیل، امام علیه السلام با همه الگوهاى جایگزین خانواده و آزادى روابط جنسى در خارج از چارچوب خانواده مخالفت مى کند و ارضاى غریزه جنسى از طریق الگوهاى جایگزین را ضدخانواده، غیرمجاز و نامشروع مى داند و از تقوا و یاد مرگ، به منزله دو راهبرد مهم فرهنگى یاد مى کند.
۴٫ تقویت روحیه غیرت ورزى
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «از سعادت آدمى آن است که تجارت و کسبش در کنار محل سکونت او باشد و رفقایش همه افراد صالح باشند و فرزندى داشته باشد که به او کمک کند و از ناراحتى مرد آن است که زنى داشته باشد که از وى خوشش بیاید، در عین حال آن زن به او خیانت کند.» (حرانى، ۱۴۰۴ق، ص ۲۶۴)
امام (علیه السلام) در این روایت، بى غیرتى و بى تفاوتى نسبت به همسرى که به شوهر خود خیانت مى کند را امرى ناپسند مى شمارد که نهاد خانواده را متزلزل مى سازد و موجب خسران مرد مى شود.
دیگر راهکارهایى که امام سجاد (علیه السلام) براى تحقق و استحکام خانواده آرمانى بیان مى کند، عبارت اند از: آراستگى ظاهرى؛ تأمین هزینه هاى معیشتى؛ محدودیت روابط اجتماعى زنان و مردان؛ بهره گیرى از دعا و… .
نتیجه گیرى
- ازدواج: تقدس سنت ازدواج، انتخاب آگاهانه و همسان همسرى، سه ویژگى نهاد خانواده در این محور مى باشند.
- خانواده: امام سجاد (علیه السلام) سرپرستى خانواده را با مرد مى داند و پذیرش آگاهانه نقش ها را ویژگى دیگر نهاد خانواده در این محور برمى شمرد.
- کارکردها: مشروعیت بخشى به فرزندان و کنترل اجتماعى اعضاى خانواده، ویژگى هاى کارکردى این نهاد محسوب مى شوند.
منبع: سایت معرفت