تفاوت قرص دیابزید و متفورمین

دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است. این بیماری باعث می‌شود که بافت‌های بدن به انسولین، هورمونی که کنترل قند خون را بر عهده دارد، حساس نباشند. در نتیجه، گلوکز، سوخت اصلی سلول‌ها، به درستی وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون تجمع پیدا می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به قلب، کلیه، چشم، عصب و پوست شود./قرص دیابزید و متفورمین

برای درمان دیابت نوع ۲، علاوه بر رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم، ممکن است نیاز به مصرف داروهای کاهنده قند خون باشد. در این مقاله، دو داروی رایج در این زمینه، یعنی قرص دیابزید و متفورمین، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. هدف از این مقاله، شناسایی تفاوت‌های این دو دارو از لحاظ مکانیسم اثر، مزایا و معایب، نحوه مصرف، عوارض جانبی و تداخلات دارویی است.

تعریف دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ یک بیماری است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است. قند خون گلوکز نام دارد و از غذاهای کربوهیدرات‌دار تولید می‌شود. گلوکز سورس اصلي ســــــــــــــــــــوخت سلول‌ها است و برای ورود به سلول‌ها به انسولین نیاز دارد. انسولین یک هورمون است که توسط لوزالمعده، یک غده در شکم، ترشح می‌شود. انسولین با اتصال به گیرنده‌های خاصی روی سطح سلول‌ها، باعث می‌شود که گلوکز از خون وارد سلول‌ها شود و در آنجا به انرژی تبدیل شود.

در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، دو عامل می‌تواند باعث افزایش قند خون شود:

– کمبود انسولین: در برخی موارد، لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی نیست و یا انسولین تولید شده کیفیت مناسبی ندارد. در این حالت، گلوکز کافی از خون خارج نمی‌شود و در آن تجمع پیدا می‌کند.
– مقاومت به انسولین: در برخی موارد، با وجود ترشح انسولین کافی، سلول‌ها به آن حساس نمی‌باشند و گیرنده‌های آن را فعال نمی‌کنند. در این حالت، گلوکز نمی‌تواند به راحتی وارد سلول‌ها شود و در خون مانده می‌ماند.

علل دیابت نوع ۲

علل دقیق دیابت نوع ۲ هنوز شناخته نشده‌اند، اما برخی عوامل خطر را می‌توان به شرح زیر نام برد:

– ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی از دیابت نوع ۲ ممکن است ریسک ابتلا به آن را افزایش دهد.
– چاقی: بالا بودن شاخص توده بدنی (BMI) و دور کمر ممکن است باعث شود که بافت‌های بدن به انسولین حساس نباشند.
– سبک زندگی: عدم فعالیت بدنی منظم، تغذیه نامناسب و استرس ممکن است روی ترشح و عملکرد انسولین تأثیر منفی بگذارند.
– سن: رفته رفته با پیر شدن، لوزالمعده کمتر قادر به تولید انسولین است و بافت‌های بدن هم کمتر به آن پاسخ می‌دهند.
– قوم و نژاد: برخی قوم و نژادها، مانند آفریقایی-آمریکایی، لاتین-آمریکایی، آسیای شرق جنوبي و بوميان آلاسكا، بيشتر در معرض خطر ديابت هستند.
– بارداری: در حالتی که به دیابت بارداری معروف است، برخی زنان در دوران بارداری ممکن است مبتلا به دیابت نوع ۲ شوند. این حالت معمولا پس از زایمان بهبود می‌یابد، اما ممکن است ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده را افزایش دهد.

مکانیسم اثر قرص دیابزید و متفورمین

قرص دیابزید یک داروی ضد دیابت از گروه سولفونیل اوره‌ها است که با تحریک ترشح انسولین از لوزالمعده، سطح قند خون را کاهش می‌دهد. انسولین یک هورمون است که باعث جذب گلوکز توسط بافت‌های بدن می‌شود و در نتیجه سطح قند خون را کنترل می‌کند¹.

متفورمین یک داروی ضد دیابت از گروه بیگوانیدها است که با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت بافت‌ها به انسولین، سطح قند خون را کنترل می‌کند. متفورمین با جلوگیری از گلایکوژنولیز و گلوئونئوژنز در کبد، باعث می‌شود که سطح گلوکز خون پایین بماند. همچنین، متفورمین با افزایش فعالیت AMPK (پروتئین کیناز فعال شده توسط آدنوزین مونوفسفات)، باعث می‌شود که بافت‌های عضلانی و چربی به انسولین حساس‌تر شده و گلوکز را به خود جذب کنند².

نوع بیماران هدف

قرص دیابزید برای درمان دیابت نوع ۲ در بیمارانی که با رژیم غذایی و ورزش کنترل نمی‌شوند، مناسب است. این دارو به خصوص در بیماران با سطح پایین انسولین خون و عدم حساسیت به آن (اینسولین رزیستانس)، مؤثر است¹.

متفورمین برای درمان دیابت نوع ۲ در بیماران چاق یا نارسایی قلب، عروق و تنفس مناسب است. این دارو به خصوص در بیماران با سطح بالای گلکز خون و حساس به انسولین (اینسولین سانسيتيو)، مؤثر است².

عوارض جانبی

قرص دیابزید می‌تواند عوارض جانبی مختلفی را ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارتند از:

– هیپوگلیسمی، یعنی کاهش شدید سطح قند خون، که می‌تواند باعث علائمی مانند تعریق، لرزش، سرگیجه، ضعف، گرسنگی، تشنگی، تهوع، تاخیر در واکنش‌های شناختی و حسی شود. این عارضه ممکن است در صورت مصرف زیاد دارو، عدم مصرف غذا به موقع، ورزش شدید یا مصرف الکل رخ دهد¹.
– خارش، طفح پوستی، اختلالات خونی، اختلالات کبدی و گوارشی¹.

متفورمین نیز می‌تواند عوارض جانبی مختلفی را ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارتند از:

– تهوع، استفراغ، اسهال، فلج عضلانی، لاکتات آسیدوز و هپاتیت².
– لاکتات آسیدوز یک حالت خطرناک است که در آن سطح اسید لاکتیک در خون بالا می‌رود. این حالت ممکن است در صورت مصرف بالای دارو، نارسایی کلیه یا کبد، بروز عفونت شدید یا هایپوکسی (کمبود اکسیژن) رخ دهد. علائم لاکتات آسیدوز شامل تنگی نفس، درد شکمی، تهوع و استفراغ، سرگیجه و بی‌هوشی هستند².

نتیجه‌گیری

قرص دیابزید و متفورمین دو دارو با مکانيسم‌های مختلف هستند که برای درمان ديابت نوع ۲ به کار مي‌روند. قرص ديابزيد با تحريك ترشح انسولين از لوزالمعده سطح قند خون را كاهش مي‌دهد و بيشتر برای بيماران با سطح پایین انسولین خون مناسب است. متفورمین با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسيت بافت‌ها به انسولين سطح قند خون را كنترل مي‌كند و بيشتر برای بيماران چاق يا نارسای قلب مناسب است. هر دو دارو عوارض جانبي خود را دارند كه بايد در هنگام مصرف آن‌ها به آن‌ها توجه شود.

منابع

¹: [قرص ديابزيد](^1^)
²: [مقاله در مورد مقایسه اثربخشی و امنيت داروهای ضد ديابت]
(1) متفورمین – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86.
(2) متفورمین: کاربرد درمانی، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، مصرف در بارداری.

https://www.darooyab.ir/G-640/Metformin.
(3) متفورمین – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86.
(4) متفورمین: کاربرد درمانی، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، مصرف در بارداری.

https://www.darooyab.ir/G-640/Metformin.
(5) متفورمین در مقابل قرص ضدبارداری …

– Cochrane. https://www.cochrane.org/fa/CD005552/MENSTR_mtfwrmyn-dr-mqbl-qrs-ddbrdry-khwrkhy-trkhyby-dr-drmn-mwhy-zyd-swrtbdn-akhnh-w-khtllt-qdgy-dr-sndrm.