خواص گیاهان دارویی حروف(پ-ت-ث)

«پ »

پاپیروس

پاپیروس مشهور است ،از آن کاغذ می سازند و قوت کاغذ هم هست و سوخته هر دو بسیار خشکند .
مزاج :سرد و خشک
خاصیت :خاکسترش بازدارنده نزیف است .
زخم و قرحه :خاکسترش بر زخم های تر نهاده شود زخم را بهم می آورد.
گاهی آن را در سرکه می ریزند و خشک می کنند .در مداوای ناصور و همه قرحه های سرایتی و زخم ها بکار می رود .
سر :خاکستر پاپیروس داروی خوره دهان است .
اندام های تنفسی :خاکسترش خون برآوردن را قطع می کند .
اندام های دفعی :آن را در کتان می پیچند و می گذارند تا می خشکد و آنگاه بربواسیر می گذارند که مفید است .

پرسیاوشان

گیاهی است نازک که درنزدیکی آبدانها و جویبارو رودخانه و کاریزها می روید.به گشنیز سبز شبیه است ،لیکن شاخه هایش سرخ و مایل به سیاهی است ، نه ساقه دارد و نه گل و نه شکوفه .
نیروی درمانی اش را زود از دست می دهد .
مزاج :جالینوس گوید :مزاج معتدل دارد .
خاصیت :گدازنده ، لطیف کننده ،باز کننده ،قابض و بازدارنده سیلان است .اگرپرسیاوشان را با علف الدیوک (علف خروس )و علف السمانی (علف بلدرچین )مخلوط کنند نیروی از هم پاشیدن (هرش )در آن زیاد می گردد .
آرایش :خاکستر پرسیاوشان که با سرکه و روغن زیاد مخلوط گردد در علاج داء الثعلب و داء الحیه مفید است .و اگر با روغن آس و آب انگور کهنه باشد مو را بلند می کند و از افتادن مو جلوگیری می کند .
دمل و جوش :علاج قرحه های درونی و خنازیر است .
زخم و قرحه :ناصور و زخم های پلید و مرطوب را مداوا می نماید .
سر :خاکستر آن مخلوط با آب شوره را از بین می برد .
چشم :در مداوای التهاب و جوش های گوشه چشم (غرب )مفید است .زهرها :شربتش نیش مار و سموم سگ هار و حشرات موذی را علاج است.
اندام های تنفسی :در تنقیه شش و تسکین سرفه بسیار مفید است .
اندام های غذا :اگر با آب انگور کهنه باشد مانع روان شدن مواد ناسازگار به سوی شکم و معده می شود .درد طحال را تسکین می دهد و برای یرقان سودمند است .
اندام های دفعی :مدربول است .سنگ را خرد و حیض را جاری می کند ،زائو را تنقیه می کند .نزیف را قطع می کند و در اکثر حالات شکم را بند می آورد و به عقیده ابن ماسویه مسهل است .

پسته

درختی است مشهور و در بعضی جاها پیدا است .
مزاج :گرم و رطوبتی است و گویند از گردو گرمتر است .
خاصیت :پسته و به ویژه پسته شامی کمی تلخی و گسی دارد .با معده سازگار است .تلخی و خوشبویی آن بند آمده های کبد را باز می کند . گذرگاه غذا را می گشاید .
روغن پسته علاج درد کبد ناشی از رطوبت و غلظت است .
اندام های راننده :نه قبض است و نه ملین .
زهرها :پسته و به ویژه پخته آن پادزهر نیش حشرات موذی است .

پلخم

اکثراً بیخ آن را بکار می برند و مشهور است .
مزتج :گرم و خشک
خاصیت :زداینده ، پاک کننده ، قرحه آور ، تند ، سوزناک ، مسبب استفراغ ، قطع کننده بلغم و مراره سوداء .
آرایش :لکه های سفید و سیاه برص و بهک را می زداید .
ورم و جوش :برای گری داروی بسیار خوبی است .
سر :عطسه آور است . چرک و پلیدی گوش را از بین می برد . بادهای سوراخ بینی را پراکنده می کند .برای بینی خوب است . بند آمدن پالونه را باز می کند .
چشم :از آن فتیله می سازند و به چشم می کشند مفید است .
اندام های غذا :در استفراغ دادن قوی است و سختی طحال را می گدازد .
اندام های دفعی :مسهل است . ادرار بول می کند ، آن را بردارند حیض ریزش می کند .در خرد کردن سنگ بسیار مؤثر است .

پلنگمشگ

به گمان بعضی از مرزنگوش و سیسنبر(نمام )غذایی تر و خشک تر است.
اندام های غذا :خوردن و بو کردن و مالیدنش راه بندان های مغز را بازمی کند. سینه :خوردنش خفقان قلب ناشی از بلغم و سودا را آرام می کند .
اندام های راننده :خوردن و مالیدنش در علاج بواسیر مفید است .

پنج انگشت

گیاهی است پایا و تقریباً به درختچه می ماند و در کنار آب ها می روید .
شاخه های سخت دارد . برگش چون برگ زیتون و از برگ زیتون نرم تر است .
چوب آن به منظور دارویی مورد استفاده است و از گل و برگ و میوه اش باید استفاده کرد . لطافت و تندمزگی و گسی دارد ولی از سداب خشک کم تأثیرتر است .
مزاج :گرم و خشک است .
خاصیت :لطیف کننده ، گدازنده ، بادشکن است .ابداً باد ندارد .باز کننده است ، با کمی قابضیت .
آرایش:رنگ و رو را صفا می دهد .
مفاصل :ضماد آن با برگش علاج پیچش عصب است و خستگی را رفع
می کند .
سر:شربت آن سردرد می آورد ، خواب آور است . ضمادش در علاج سردرد مفید است . در روغن بپزند و بخورند کمتر سردرد می آورد .
سینه :شیرپستان را فزونی و آب پشت را کاهش می دهد .
اندام های غذا :راه بندان های کبد و طحال را باز می کند . بهترین علاج سختی طحال است .
اندام های دفعی :برای مداوای درد و ورم زهدان در آب پز آن می نشینند . آب پشت را می خشکاند . پنج انگشت و به ویژه تخم آن در ادرار بول و ترکهای اطراف مقعد سودمند است .
پنج انگشت به ویژه تخم آن را با روغن ضماد کنند و بر بیضه بگذارند سختی را از بین می برد .
زهرها :خوردن مقداری از آن پادزهر حشرات موذی و مار است . ضمادش زهر دندان سگ هار و درنده ها را خنثی می کند . برگش را دود کنند بکلی حشرات را می راند .

پنبه

خاصیت :پنبه دانه بادشکن و خشکاننده و دیر هضم و بد خلط است و گرمی زیاد می دهد .
در روغن جوشیده اش کم زیان تر است و سکنجبین شکری زیانش را دفع می کند .
ورم و جوش :بیخ پنبه بیابانی را در آب بپزند و ضماد سازند علاج ورم گرم و باد سرخ است .
سر:افشره و روغن پنبه درد گوش را درمان می کند .افشره برگش سرشویه شود (سوزنی )را علاج است . پنبه دانه که بسیار گرم و بخاری است مایه سردرد می شود .
اندام های غذا :پنبه دانه که دیر هضم است برای معده خوب نیست .
اندام های راننده :بسیار بخورند آب پشت قطع می شود .

پنیر

اگر آن را از شیر گیرند پنیر است و اگر از ماست به دست آورند نامش کشک است .
مزاج : پنیر تر و تازه گرم و خشک است .
آب پنیر چون دارای ماده بورکی است و آن را از خون اول استفاده کرده و از جزء صفرایی سهمی دارد تا اندازه ای گرما دارد . بهترینش میانه دلمه و پنیر شده است چون هم دلمه و هم تند شده که باید با دندان جوید خوب نیستند .
پنیری که بی مزه و کمی مایل به شیرینی و چاشنی لذیذ دارد ،و به اعتدال نمکین است و در اندرون بسیار نمی ماند خوب است . پنیری که از ترش ( ماست )گیرند بهترین است .
خاصیت :زداینده است ، پنیرتر غذا دهنده و فربه کننده است . بعد از پنیر تر اگر عسل بخورند بسیار مفید است . پنیر کهنه گرم ، زداینده ، صاف کننده و حفظ آن مراره ای است .
پنیر نمک سود و تازه حالت وسطی دارد .
آرایش :آب پنیر را مخلوط با داروهای پالاینده سودا بخورند لکه های سیاه صورت را از بین می برد .پنیر تر و هم وزن آن پوست انار را با هم بجوشانند تا آب نیمه گردد ،آب باقیمانده را بر صورت بمالند ترنجیدن را درمان می کند . پنیر نمک سود کهنه لاغری می آورد .
دمل و جوش : پنیرتر و نمک ندیده آماس زخم ها را باز می دارد .
زخم و قرحه :پنیر کهنه در معالجه قرحه بد و زخم ها خوب است . پنیر تر برای زخم های نرم و تازه از پنیر کهنه مفیدتر است و نمی گذارد ورم کند . آب پنیر داروی گری است .
مفاصل : پنیر کهنه را بسایند و با روغن زیتون یا با آب پاچه گاو که شور باشد مخلوط کنند و ضماد آن را بر مفصلی که سنگ دارد بگذارند سنگ مانند گچ بیرون می آید و آزاری هم ندارد .
چشم :ضماد پنیر بی نمک داروی رمد و نقطه سرخ چشم است .
اندام های سینه :پنیرآب پز شود و به شیرده بخورانند شیرش زیاد می گردد .
اندام های غذا :پنیر نمک زده و همچنین پنیر بی نمک با معده ناسازگار است . اما نمک زده اش کمی در دباغی کردن معده مؤثر است .
اندام های دفعی : پنیر عموماً و به ویژه پنیر تازه برای سنگ و مثانه بد است و اگر با ادویه جات تند بخورند بدتر می گردد . پنیر نمک ندیده ملین است و آب آن صفرا را بیرون می ریزد ، چون ماده بورکی در اوست و زداینده شده است ، در این زمینه تأثیر ویژه ای دارد و اگر آب پنیر بی نمک و با عسل باشد بهترین اثر را دارد . دارویی که از آب پنیر می گیرند عبارت است از دارویی که فرآورده شیر بز و گوسفند است . پنیر در قرحه روده مفید است و پنیر برشته نافع تر است ، اسهال را باز می دارد . گاهی پنیر بریان شده را می سایند و با روغن گل یا روغن زیتون می آمیزند و حقنه می کنند از برآمدن جلوگیری می نماید .
زهر :گویند پنیر که با پونه کوهی باشد پادزهری مفید است .

پنیر خرما

مزاج :سرد و خشک
خاصیت :قابض است .
اندام های تنفسی :داروی گلوی زبر است .
اندام های دفعی : اسهال و نزیف را باز می دارد .
زهرها : ضماد آن پادزهر نیش زنبور است .

پنیر مایه

پنیر مایه ها متنوع هستند .بهترین نوع پنیر مایه متعلق به خرگوش است .
مزاج : تمام پنیر مایه ها گرم و خشک و آتشین هستند .
خواص درمانی : هر ماده جامدی را حل می کند . خواه خون باشد و خواه شیر منعقد شده در معده و خواه خلط غلیظ . این ماده هر ماده گداخته ای را بند می آورد . تمام پنیر مایه ها خاصیت برندگی (تقطیع ) دارند ، از خونریزی زنانه و هر نوع سیلانی جلوگیری می کنند .
پنیرمایه ها لطافت می بخشند و با این خاصیت بدون شک خشکاننده هم هستند . جالینوس فرماید :«هر جا که به گیرنده ای نیاز است نوع حاد (تند ) آن را بکار نمی بریم ».
اندام های سر:خوردن همه پنیر مایه ها به ویژه بیدستر در علاج صرع مفیدند.
تنفسی و سینه :خون منعقد شده در شش ها را حل می کند .
اندام های تغذیه : شیری که در معده پنیر (منعقد ) شده است با خوردن همزمان پنیر مایه و سرکه حل می شود .پنیر مایه خون جامد را در معده حل می کند و برای معده زیان بخش است .
اندام های دفعی : اگر زنان پنیر مایه را بعد از تمام شدن حیض شیاف کنند به بارداری آنها کمک می کند و اگر قبل از پاک شدن حیض بیاشامند مانع بارداری می شود .
هر پنیر مایه ای به ویژه پنیر مایه کره اسب درد زهدان و زخم روده ها را برطرف می نماید .
زهرها : پنیر مایه ها همه پادزهرند و سم شوکران را دفع می کنند و در دفع سموم پنیر مایه های بزغاله ، آهو بچه ، شتر بچه ، بره گوسفند از سایر پنیر مایه ها قوی ترند .

پنیرک

از جنس ملوخیا است و انواعی چون بیابانی ـ کاشتنی و جاودان دارد که همان خطمی است .
پنیرک بیابانی لطیف تر و خشک تر و کاشتنی آن زیاد از حد آبکی و قوتش کمتر است .
مزاج :سرد و تر .
خاصیت :نرم کننده و گویند از سرمک لطیف تر و از سلق غلیظ تر است .
ورم : علاج مورچگی و باد سرخ است .
برگ پنیر بیابانی با زیتون و آب پز پنیرک بیابانی داروی سوختگی است که بر سوخته می مالند .
پنیرک کاشتنی ورم گرم تازه سر برآورده را فرو می نشاند و آن را از زیاد شدن باز می دارد .
قرحه :پنیرک را با نمک بجوند و بر ناصور بگذارند مفید ست و به ویژه اگر کوچک باشد و از چشم برآید .
سر :پنیرک را بجوند در علاج زخم دهان خوب است .
چشم : برگش را در دهان بجوند و با کمی نمک مخلوط کنند ناصور چشم را تنقیه می کند و گوشت را باز می رویاند .
سینه : برگ و گل پنیرک هر دو سینه را نرم و شیر را زیاد می کنند ، سرفه ناشی از گرما را علاجند و داروی سرفه ناشی از خشکی هستند .
تخم پنیرک در زدودن زبری سینه از پنیرک بهتر است .
اندام های غذا : پنیرک کاشتنی به زیان معده است ولی راه بندان های کبد را می گشاید .
اندام های راننده : گل پنیرک را بخورند در علاج قرحه گرده و آبدان مفید است .
گلش را با روغن زیتون و تخم ملوخیا بهم بزنند در قرحه و پوست اندازی روده مفید است . اگر از شاخه های پنیرک کاشتنی آب بگیرند یا شربت بسازند و بخورند به نفع روده و مثانه و ملین است و درد روده و مثانه و شکم را دوا می کند . آب پزش را حقنه کنند یا در آن بنشینند سفتی زهدان را نرم می کند ، بول را ریزش می دهد .
زهرها :پادزهر نیش رتیل است و برگش پادزهر نیش زنبور .

پونه

چندین نوع دارد : کنار آبی ، کوهی ، غلیجن ، شاک . کوهی آن از جویباری قوی تر است .
خاصیت:از تندی و تلخی که دارد بسیار نرم کننده است و به ویژه کوهی آن .
خون را بسوی پوست می کشد . قرحه آور است . پونه را تنها خورند عرق ریز است و بسیار گرمی بخش .
آرایش : پونه و به ویژه پونه سبز را با آب انگور کهنه بپزند و برپوست بگذارند لکه های سیاه و خونی که در زیر پلک ها پیدا می شود ازبین می روند .
مفاصل :آب پزش را بخورند کوفتگی ماهیچه ها و پیرامون های ماهیچه ها را بر طرف می کند .
ضماد پونه که پوست را می سوزاند داروی بیماری اعصاب است .
پونه را بخورند و به دنبالش آب پنیر بنوشند و چندین روز پی در پی تکرار کنند در علاج واریس مفید است .
پونه ای که غلجین نام دارد خوردنش داروی ترنجیدگی و مالیدنش بر پوست علاج نقرس است .
زخم و قرحه : چون پونه هم تحلیل برنده هم تکه کننده و نرمی بخش است خوردنش در علاج جذام مفید است .
سر : افشره اش کرم گوش را از بین می برد . سر درد می آورد . پونه کوهی داروی زخم دهان است . و ریختنی ها را از سوراخ بینی بیرون می سازد . سوخته غلجین لثه را استوار می سازد .
نفس کش :آب پز پونه علاج بلند نفسی (انتصاب النفس )است .
پونه را تنها و به ویژه اگر با انجیر بخورند سینه را از خلط های غلیظ و لزج پاک می نماید . درمان درد دنده است و کوهی از جویباری مؤثرتر و غلیجن همه این کارها را می کند .
سرکه را بر پونه بپاشند یا پونه ای که تازه در سرکه ریخته اند به بینی غش کرده نزدیک کنند از بوی آن به هوش می آید . پونه شاک در علاج تپش قلب مفید است .
اندام های غذا :هرپونه ای و به ویژه پونه کوهی بی اشتهایی و ضعف معده را از بین می برد .سکسکه را تسکین می دهد . پونه که زداینده و باز کننده و نرم کننده مواد صفرایی و سودایی است ، خودش و آب پزش در علاج یرقان مفید است .اگر بیماری یرقانی خود را با آب پز پونه کوهی شستشو بدهد عرق می کند و سود می بیند . اگر پونه را با انجیر بخورند داروی استسقاست .
پونه کوهی اشتهای خوراک را زیاد می کند .در آب جوشیده اش علاج استسقا است . پونه غلیجن دل بهم خوردن را چاره می کند . پونه غلیجن را با مرهم موم و روغن گل بر طحال بگذارند طحال را لاغر می کند . پونه شاک هم همین کار را می کند و در علاج تپش معده (التهاب )و افسردگی و دل بهم خوردن بسیار سودمند است .
اندام های راننده : آب پز پونه بول را ریزش می دهد .
در پیچش و درد روده و قی و اسهال شدید مفید است . حیض را راه می اندازد ، شاید بلغم را استفراغ دهد . بعضی گویند پونه به ویژه پونه کوهی شهوت را قطع می کند و خواب های جنسی را از بین می برد .پونه بیابانی مسهل ملایم است . به نفع زهدان است ، کرم و به ویژه کرم های ریز را می کشد . از پونه بیابانی و کوهی که شاید از بیابانی نوع ویژه ای باشد مقداری با گلاب قند بخورند مراره سودا را بیرون می ریزد و اگر چنین شربتی را با سرکه و کمی سیکی بیامیزند قوی تر شود .
در این زمینه بهتر است که پونه را خرد کنند و بسایند و سائیده را بر سرکه مخلوط با آب و نمک بپاشند و بخورند .پونه غلیجن خلط سودایی را از راه ادرار بیرون می ریزد . پونه بیابانی در همه این کنش ها کاری است .
تب ها : بیمار تب و لرز اگر آب پز پونه بخورد ، یا پونه را در روغن بپزد و آن روغن را را بر تن بمالد بسیار نفع می بیند .
زهرها : خوردن و ضماد گذاشتن پونه پادزهر حشرات است . ضمادش تقریباً کار داغ گذاری را انجام می دهد . کسی که سم خورده اگر پونه را با آب انگور کهنه بخورد سم را از کار می اندازد . دود کردن برگش حشرات را می گریزاند .گستردن برگش نیز دشمن حشرات موذی است . پونه بیابانی داروی نیش کژدم است . در آب جوشیده پونه کوهی را بخورند پادزهر دندان درندگان است .

پنج برگ

خاصیت:می خشکاند اما نه تند است و نه تیز و نه گزنده .بر جای خونریزی بگذارند خون بند می آید .
ورم و جوش :بر ورم داخلی و خنازیر و سفتی های بلغمی و کژدم بگذارند مفید است .
آب پز بیخش داروی قرحه واگیر است . با سرکه بپزند علاج مورچگی و جمره و کژدمه و گری است .
مفاصل :بخورند یا ضماد کنند درد مفاصل و لغزش مفاصل و بیماری اعصاب را درمان می کند .
سر :آب پز بیخش را در دهان بگردانند درد دندان تسکین می یابد ، زخم دهان خوب می شود .
نفس و سینه :آب پزش را در گلو بگردانند زبری گلو از بین می رود .
افشره بیخش درد شش را دوا می کند .
اندام های غذا : اگر چند روزی افشره بیخش را با نمک و عسل بخورند علاج یرقان و درد کبد است .
اندام های راننده : بیخ و آب پز بیخش در اسهال و زخم روده و بواسیر مفید است .
تب ها : برگش را با ادر و مالی بخورند تب سه اندر میان و تب نوبه را از بین می برد .
زهرها :افشره بیخش سم قاتل است .
پونه کوهی ، مرزه کوهی ، مرزه
هم قوت آویشن و شربتش تماماً مانند شربت آویشن است .
مزاج : گرم و خشک است .
خاصیت : پوست کن و تحلیل بر و لطافت بخش است .
مفاصل : داروی درد سرین است .
سر : قوتی سوزنده دارد اگر آن را بجوند لثه سست را استحکام می بخشد ، درد دندان را تسکین می دهد .
سینه : روغنش برای سینه و شش مفید است .
برای معده و کبد خوب است . حیض و بول را ریزش می دهد ، کرم ها و کرم کدو را بیرون می راند .

پیاز موش

کشنده موش می باشد و بسیار تند مزه .بعضی می گویند پیاز موش همان عنصل است .برشتن و پختن اثر دارویی آن را کاهش می دهد . گونه ای که همرنگ شاخ حیوان است ، درخشندگی دارد و مزه اش مخلوطی از شیرینی و تندی و تلخی است ازانواع دیگر بهتر است .
خاصیت درمانی :تحلیل برنده است و خون را به سوی سطح اندام می کشاند. مواد زائد را می سوزاند .قرحه می آورد و سرکه آن تن ضعیف را قوی می کند و مایه سلامتی است .
آرایش :همراه با روغن زیتون و راتینا اگر بر زگیل مالیده شود آن را بر می کند و همچنین مالش و ماساژ با آن مو را باز می رویاند و ترک های پاشنه پا را خوب می کند .به ویژه خام و قسمت وسطی آن برای از بین بردن ترک بسیار مؤثر است . سرکه آن رنگ را زیبایی می بخشد .
زخم ها و قرحه ها :قرحه های روی پوست را می خشکاند . خوردن آن به قرحه های درونی زیان می رساند و مالش دادن پوست باپیاز موش قرحه به بار می آورد .
مفاصل : در معالجه درد پی ها ، مفاصل ، فلج و به ویژه در بیماری اعصاب مفید است . لیکن کمی به اعصاب زیان می رساند .
اندام های سر :در مداوای صرع و مالیخولیا مفید است .
سرکه اش لثه را محکم و دندان را استوار و بوی دهن را بر طرف می سازد .
چشم : خوردنش دید را قوی و آبریزش چشم را بر طرف می کند .
اندام های تنفس و سینه : در علاج شش بسیار مفید است . سرفه کهنه و زبری صدا را بر طرف می نماید . سرکه آن مقوی و محکم کننده و برای گلو مفید است .
اندام های تغذیه :سختی طحال را بر طرف می کند ، معده و هضم را تقویت می نماید و در رفع بالا آمدن خوراک مفید است . جوشیده و سرکه آن را اگر چهل روز بخورند بیماری طحال را از بین می برد و در علاج یرقان نیز مفید است .
اندام های دفعی :شدیداً ادرار را جاری می سازد ، سرکه اش نیز همین کار را می کند .
پیازموش معالج شاش بند است و خون حیض را جریان می دهد . پیازموش و سرکه آن در علاج خفگی زهدان ( اختناق رحم ) مفید است .
تخم آن را اگر کاملاً بکوبند ،در طرف خشکی بریزند و با عسل مخلوط کنند دارویی است ملین که درد مقعد و رحم را از بین می برد ،در تسکین درد شکم و درد روده بسیار مفید است .
تب : سرکه آن در بر طرف کردن تب لرز مزمن مؤثر است .
سموم :پادزهر حشرات سمی و کشنده موش است . اگر آن را بپزند و با سرکه ضماد کنند و بر محل گزیدگی مار بگذارند داروی مطلوبی است .

پیاز

نیاز به معرفی ندارد . همزمان با تندی ، برندگی ، تلخی و خاصیت قبض هم دارد .
پیاز عادی که خوراک مردم است هر چه درازتر و تند مزه تر و هرچه سرخ تر است از سفید تند مزه تر است .پیاز خشک از پیاز تر تیزتر است ، مزه پیاز خام از برشته آن تندتر است .
مزاج :گرم و دارای رطوبت است .
خاصیت : لطافت بخش ، قطع کننده و مخصوصاً پیاز معمولی لطیف می کند و برنده است .
قابضیت آن زداینده و بسیار باز کننده و نفاخ است .
خون را به سوی خارج می کشاند و پوست را سرخ رنگ می گرداند . پیاز ناپخته چندان ارزش غذایی ندارد .
آرایش :رنگ و رو را سرخ می گرداند ، تخمش علاج لک و پیس است . اطراف جای کم مویی را با پیاز ماساژ دهند بسیار سودمند است . پیاز با نمک زگیل را بر می کند .
زخم و قرحه : آب پیاز داروی زخم چرکی است و اگر با پیه مرغ باشد پوست انداختن کف پا را علاج می کند .
سر : آب پیاز را در بینی بکشند سر تنقیه می شود . در گوش بچکانند سنگینی سر و وزوز و چرک گوش و آب داخل گوش را از بین می برد .
پیاز سردرد می آورد .زیاد خوردنش خواب آور است . برای عقل خوب نیست زیرا خلط بد را پدید می آورد .
لعاب دهان راافزایش می دهد .
چشم : افشره پیاز در علاج آب چشم مفید است و دیده را جلا می دهد . در مداوای سفیدی چشم افشره پیاز را با عسل در چشم می کشند .
اندام های تنفسی :آب پیاز با عسل ضد خناق است .
اندام های غذا : پیاز بیابانی دیر هضم و تحریک کننده استفراغ است . اما پیاز معمولی بوسیله ی تلخی که در آن است معده ناتوان را توانا می کند و اشتها می آورد .پیاز دو بار پخته پر غذا و تشنگی آور و در یرقان سودمند است .
اندام های دفعی :دهانه بواسیر را باز می کند . هر نوع پیازی شهوت انگیز است . آب پیاز ملین است و حیض را به راه می اندازد .
زهرها : آب پیاز را با نمک و فیجن بر گزیده سگ هار بمالند مفید است .

«ت »و «ث »

تاک

دیسقوریدوس گوید :تاک بیابانی و کوهی شاخه های دراز می پراکنند که به درازی شاخه های تاک معمولی می باشد .
خاصیت : خاکستر شاخه هایش جزیی از داروهای داغ گذار است . روغن تاک شبیه روغن گل است اما لطافت روغن گل را ندارد . روغن افشره آن مسکن درد و گرمی بخش است .
شکوفه تاک وحشی بسیار قبض است .
آرایش : اشکش داروی زگیل های مورچه ای است . تاک وحشی لکه های سیاه و کک و مک را می زداید و تاک اهلی در این زمینه ضعیف است .
زخم و قرحه : اشک تاک در علاج گری و قوباء مفید است . ثمر تاک وحشی مانع آماس خراج می شود .
مفاصل :هسته انگور را بسوزانند خاکسترش با سرکه داروی پیچش اعصاب است . خاکستر شاخه آن با روغن زیتون علاج گسستگی در ماهیچه و سستی مفاصل است .
خاکسترش را در آب حل کنند و بخورند آزار و درد بر زمین افتادن را از بین می برد . روغن افشره انگور داروی درد ماهیچه و پی و خستگی است .
سر : برگ و نخ ماننده های تاک را ضماد کنند سردرد گرم را بر طرف می کند . بیخ تاک سیاه و تاک سفید وحشی از جمله داروهای زداینده است .
چرک گوش را می زداید و در علاج سنگینی گوش سودمند است . پوست درخت تاک بیابانی با عسل خونریزی لثه را از بین می برد .
چشم : برگ مو را با قاوت جو ضماد کنند و بر چشم بگذارند رطوبت های بد را به چشم راه نمی دهد .
سینه : خوردن انگور تاک وحشی و افشره برگ تاک خودمانی خون برآوردن را قطع می کند .
اندام های غذا : اگر برگ و نخ ماننده های تاک با قاوت جو ضماد شود ورم و التهاب معده را از بین می برد . افشره برگ مو درد معده را که ناشی از حرارت باشد از بین می برد .
اندام های دفعی : افشره برگ مو درد معده ناشی از حرارت را بر طرف می کند .خاکستر هسته آن را با سرکه بر بواسیر و زائده های گوشتی بگذارند مفید است . انگورش برای مقعد خوب است . ادرار می دهد و بند می آورد .
زهرها :خاکستر هسته انگور پادزهر مارگزیده است .

تاجریزی

دیسقوریدوس گوید :انواع بسیاری دارد که از این قرار است .
۱ ـ کاشتنی که بسیار بزرگ نمی شود .
۲ ـ نوع دوم را تعفین گویند .
۳ ـ نوع سوم خواب آور است و اکثراً در سنگلاخها نمو می کند .
۴ ـ نوع چهارم را مجنن گویند که در طبرستان کوبریل نامیده شده است .
۵ ـ نوع پنجم را بعضی از مردم وریطموس می گویند .
هر آن نوعی که برگ سبز و میوه زرد می دهد بهتر است .
مزاج :سرد و خشک
خاصیت : تاجریزی کاشتنی تخمش قبوضیت دارد و خواب آور است .
ورم و جوش : در علاج انواع ورم های گرم ، ورم بر رویه باشد یا ناپدید ، بسیار مفید است .
در علاج ورم های گرم درونی و ناپیدا آبش را می خورند و در علاج باد سرخ و مورچگی آب آن را با سفیداب و روغن گل ضماد می گذارند .
پرزه های ریشه اش بسیار خشکاننده است و برگش نیز که با گیاه کوشاد باشد در خشکانیدن و شفا بخشیدن باد سرخ و مورچگی مفید است .
سر :اگر بیش از دوازده دانه (حبه )از دانه های آن نوع که تخدیر کننده است بخورند سبب دیوانگی می شود .
اگر به وزن یک مثقال از الیاف ریشه اش را با آب انگور کهنه خورند می خواباند .
اگر تاجریزی را بخوبی خرد کنند و بکوبند و بر پیشانی ببندند سر درد از بین می رود .ضماد کوبیده تاجریزی ورم بیخ گوش و ورم پرده مغز را درمان می کند .
آب آن را در گوش بچکانند درد گوش آرام می یابد .
اگر پوست بیخ نوع سومی را در آب انگور کهنه بپزند و در دهان نگه دارند درد دندان تسکین می یابد .
چشم :آب تاجریزی علاج غرب (جوش در چشم ) است .
افشره انواع تاجریزی حتی نوع خواب آورش چشم روشنی است و دید را نیرو می بخشد .
اگر میله های دارویی در چشم کشیدنی را به جای آب و سفیده تخم مرغ با آب تاجریزی درست کنند در بیماری چشم مفید است .
اندام های غذا : تخم مرغ مخدر از تاجریزی بول را ریزش می دهد .
کلیه و مثانه را می پالاید ، همه انواع تاجریزی را اگر بردارند خونریزی حیض را قطع می کند ، سردی می بخشد و خواب های جنسی را باز می دارد .
زهرها : یک نوع از انواع تاجریزی که نه کاکنج است و نه کاشتنی و نه مخدر اگر چهار مثقال از آن را بخورند می میرند و کمتر از آن دیوانگی می آورد و از فواید تاجریزی نصیبی ندارد مگر در ضماد شدن .

تاج الملوک

خاصیت :دارویی است که گرگ و خوک و سگ را خفه می کند .
بسیار گنداننده است و در بیرون و درون بکار نمی رود .
زهرها : گرگها را می کشد .

تباشه

سوخته ساقه های چوب خیزران است . می گویند در هنگام وزیدن بادهای سخت ساقه های خیزران از اثر مهم ساییدن می سوزند و تباشیر خاکستر این سوختن و ره آورد هندوستان است .
مزاج : سرد و خشک
خاصیت : قبض است و دفع کننده و کمی گدازندگی دارد .
اندام های سر : در زخم های دهان و جوش زبان و در بیماریهای ناشی از مالش محلول آن در تقویت قلب و علاج تپش گرم و غش کردنی که از ریزش زرداب به سوی معده رخ می دهد مفید است .
اندام های غذا : تشنگی ، استفراغ ، التهاب معده ، ناتوانی معده را از بین می برد .
زرداب را از رسیدن به معده جلوگیری می کند.افسردگی را درمان می کند .
اندام های دفعی : بازدارنده خلط صفرایی است .
تب ها : مانع تب های شدید است .

تبریزی

می گویند حور رومی که یکی از این تیره درختان است انگمش کهربا است .
مزاج : معتدل و کمی به خشکی مایل است .
خاصیت : لطیف و تخمش لطیف تر و چندان گرم نیست .
مفاصل : یک مثقال از ثمر آن داروی بیماری اعصاب است .
برگ حور رومی با سرکه ضماد شود و بر نقرس بگذارند سودمند است .
سر :افشره برگ آن را نیمه گرم در گوش بچکانند تسکین می یابد . ثمر آن در علاج صرع مفید است .
چشم:ثمرش را با عسل مخلوط کنند و درچشم بکشند چشم را تقویت می کند .
اندام های دفعی : یک مثقال از ثمرش یا برگش با سرکه بعد از پاک شدن از حیض خورده شود مانع بارداری است .

تخم کتان ، بزرک

تقریباً همان شنبلیله است .
مزاج : گرم و معتدل است .
خاصیت : رساننده و زداینده ، از اضافه رطوبتی که درد بادآور و قابض و در سرخ شده آن با روغن نیز قبوضیت آشکار است .
بزرک که با روغن نجوشیده باشد معتدل المزاج است و قبوضیتی که دارد با کمی نرمی بخش همراه است . دردها را تسکین می دهد ولی نه به اندازه ی بابونه .
آرایش : ضماد بزرک با بوره سرخ ( نطرون)و انجیر در مداوای جوش های شری و برداشتن لکه های سیاه مفید است .
بزرک که با هموزنش داروی تند و بوسیله ی عسل خمیر شود علاج ترنجیدی و ترک و پوست اندازی ناخن ها است .
ورم و جوش :بزرک مخلوط با خاکسترو آب ورم های گرم درونی و بیرونی و ورم های پشت گوش و ورم های سخت را علاج است .
مفاصل :هر تشنجی و به ویژه ترنجیدن ناخنها بوسیله ی بزرک مخلوط با موم و عسل از بین می رود .
نفس کش : بزرک و به ویژه بو داده اش داروی سرفه بلغمی است .
اندام های غذا : برای معده بد و دیر هضم ، غذایی نوع درازش اندک است .
اندام های دفعی:بزرک در روغن جوشیده شکم را بند می آورد . سرخ نشده اش در روغن معتدل است . اگر بزرک رابا عسل و کمی فلفل بخورند شهوت انگیز است .آب پز بزرک وارد بدن کردن به صورت(آمپول -شیاف و…)شود یا در آن بنشینند رحم را سر حال می آورد و هیچ نمی آزارد .
بزرک آب پزدرورم های درونی و زخم های روده وکلیه و مثانه سودمند است .
آب پزآن مخلوط باروغن گل را حقنه کنند درعلاج زخم روده بسیارمفیداست.

تخم نیلوفر

کاجیره هندی است .
هر چه سنگین و صاف و نوتر باشد بهتر است .
مزاج : گرم و خشک
آرایش :در برص و لک و پیس سفید مفید است .
اندام های غذا : پژمرده می کند ، دل بهم خوردن بسیار به دنبال دارد .
اندام های دفعی : خلط های غلیظ ، سودا و بلغم را به کلی از بین می برد .
ضد کرم و کرم کدو است .

تخم هویج بیابانی

مزاج : گرم و خشک
خاصیت : بسیار بازکننده است .
اندام های دفعی : ادرار بول و حیض می کند و در این دو زمینه بسیار مفید است .

تخم پرندگان

بهترین تخم از آن مرغ خانگی و زرده اش از همه بهتر است .
بعد ازمرغ خانگی تخم پرندگانی مرغوب ترند که به تخم مرغ نزدیک تر است . مانند :تذرو ، ژرژ ، کبک ، تیهو اما تخم اردک و سایر پرندگان شناور خوب نیست و خلط بد دارند .
مزاج : مزاج معتدل است . سفیده سرد و زرده گرم و سرد و گرمی متعادل است .
زرده و سفیده هر دو ترند و سفیده رطوبتی تر است .
خشک مزاج ترین تخم ها غاز و شتر مرغ است .
خاصیت : قابض است و به ویژه زرده برشته ، سفیده برای تسکین دردهای سوزناک بسیار مفید است . زیرا چسبنده است . چنگ اندر پوست می رند و مانند شیر نیست که زود بخزد .
تخم هر چه سفت تر باشد دیر هضم تر و مغذی تر و بهترینش نیم بند است که زودتر نفوذ می کند .
آرایش : لکه های سیاه آفتاب زدگی را می توان با مالیدن سفیده تخم مرغ از بین برد . زرده برشته را با عسل عجین کنند برای کک و مک و سایر لکه ها مفید است گویند تخم هوبره و تخم لک لک رنگ موی خوبی هستند و در این باره آزمایش هایی کرده اند . رشته پشنی را به داخل تخم می رسانند و منتظر می مانند تا سیاه شود ، آنگاه مو را با آن رنگ می کنند .
دمل و جوش : یکی از بازدارنده های ورم است و قرحه ها را پاک می کند . باروغن زیتون بر جوش جمره اخگر می مالند .
زخم و قرحه : در معالجه زخم مقعد ، زخم زهار و آتش سوختگی سفیده تخم را بوسیله ی پارچه پشمی بر زخم می مالند نمی گذارند چرک کند و در سوختگی با آب هم همینطور .
مفاصل : زرده و سفیده برای علاج دردهای عصب مفید است و عصب را نرم می کند .
سر : از داروهای بازدارنده نزیف پرده دماغ تخم مرغ نیز هست . برای رفع زکام مفید است .
زرده تخم مرغ خانگی در علاج ورم های گرم گوش مؤثر است .
می گویند تخم لاک پشت بیابانی داروی صرع است .
چشم : سفیده تخم داروی چشم درد است .زرده اش با زعفران و روغن گل اختلاج چشم را شفا می دهد . ضماد زرده و آرد جو نزله ها را از چشم باز می دارد . و هم بدین منظور سفیده را با کندر بر پیشانی می مالند که نزله چشم قطع شود .
اندام های تنفسی : تخم نیم برشت و به ویژه زرده ولرم ـ نیمه گرم ـ در مداوای : سرفه ، زبری گلو ، ورم داخلی در حجاب ، سل ، صدا گرفتگی از اثر گرمی ، تنگ نفس ، خون بر آوردن بسیار مفید است .
تخم لاک پشت بیابانی در بر طرف نمودن سرفه کودکان مجرب است .
اندام های غذا : تخم را درسته در سرکه بپزند ریزش مواد را بسوی معده و روده باز می دارد و زبری مری و معده را بر طرف می سازد . تخم برشته بسوی دودی بودن می گراید .
اندام های دفعی :مانع اسهال و خراش درونی می شود . زرده اش داروی قرحه های کلیه و مثانه است و به ویژه اگر خام آن را سر بکشند ، اگر تخم در خاکستر بدون دود برشته گردد و همراه خوراک های قابض و آبغوره بخورند اسهال را باز می دارد و علاج زبری روده و مثانه است .
سفیده تخم با اکلیل الملک زخم روده و عفونت را از بین می برد و علاج زخم مقعد و زهار است .
فتیله رابا سفیده تخم و روغن گل مخلوط کنند و حقنه کنند ورم مقعد و ضربان آن را شفا می دهد .اگر زن فتیله آلوده با سفیده تخم و روغن حنا را بردارد ، زخم زهدان از بین می رود و زهدان نرم می شود .
آشامیدن تخم مرغ خام از نزیف خون و از بول جلوگیری می کند .هرتخمی از تخم ها و به ویژه تخم گنجشک شهوت انگیز است .
گویند تخم غاز را با روغن زیت مخلوط کنند و نیمه گرم در رحم بچکانند بعد از چهار روز حیض را براه می اندازد .

ترتیزک آبی

ترتیزک خودرو و بستانی است و تخم آن را به جای خردل در آش می کنند .
مزاج :گرم و خشک
خاصیت :بادزا و ملین .
آرایش : آب آن با زهره گاو اثر قرحه را از بین می برد . تخم و آب آن کک و مک و لکه های صورت را می شوید .
سر :اگر تنها بخورند سردرد می آورد . کاهو ، هند با و خرفه زیانش را دفع می کند .
اندام های سینه : شیر را به راه می اندازد .
اندام های غذا : کمک هضم غذاست .
اندام های دفعی : بیابانی آن و بخصوص تخم آن شهوت انگیز است .
زهرها : اگر آن را بخورند و بعد از آن آب انگور کهنه ریحانی سر بکشند راسو گزیده و غیره را شفا می دهد .

ترشک

دیسقوریدوس گوید ترشک چندین نوع است :
۱ ـ نوعی ترشک در زمین هایی که خاک مایل به سیاهی دارند می روید . برگهای دراز و سرباریک دارد .
۲ ـ ترشکی که در کشت زارها می روید و اگر بپزند خوشمزه است .
۳ ـ قسمی در جنگل می روید برگی سخت و اطرافش صاف و بی دندانه است .
۴ ـ نوعی ترشک که نرم است و بیابانی و به بارهنگ می ماند .
۵ ـ نوعی که برگش همانند مرزه است شاخه هایی کوچک ، ترش مزه ، سرخرنگ و تند مزه دارد . این نوع بزرگ تر از بقیه است .
مزاج : سرد و خشک .
خاصیت : قبض است .نوع بی مزه آن دارای اندکی گدازندگی است .
ترش مزه آن قبض تر و آنکه بسیار ترش مزه نیست غذایش بهتر است .
این نوع به کاسنی شبیه است . همه انواع آن صفرا را بر می کند و خلط خوب و سازگار بوجود می آورد .
آرایش :بیخ ترشک با سرکه داروی پوست انداختن ناخن است .
با آب انگور کهنه بپزد و ضماد شود علاج لکه های سفید و بیماری ویروسی پوستی است .
ورم وجوش :ضمادش داروی خنازیر است و می گویند اگر بیخ آن را به گردن بیماری که خنازیر دارد ببندند از خنازیر شفا می یابد .
زخم و قرحه : بیخ ترشک و سرکه داروی گری چرکین و قوباء است .
آب پز با آب گرم یا ترشک و آب ترشک را در گرمابه به تن بمالند خارش پوست را از بین می برد .
سر : افشره اش را در دهان بگردانند درد دندان تسکین می یابد.
در آب انگور کهنه بپزند داروی دندان درد است و ورم های بن گوش را از بین می برد .
اگر با سرکه بپزند و ضماد کنند و بر طحال بگذارند ورم طحال را از بین می برد .
اندام های دفعی : ترشک و تخمش و به ویژه تخم مرغ بزرگش و می گویند برگ همه انواع ترشکها را اگر بپزند و بخورند ملین است .
تخمش قبض است و بعضی بر این رأیند که تخم ناپخته ترشک ملین و لغزاننده است .
بیخ کوبیده ترشک در علاج رطوبتهای زهدان مفید است . اگر با نوشآب های بنوشند سنگ گرده را خرد می کند .از آنجا که ترشک دارای ماده لزج است از خراش روده و خشک شدن خیو جلوگیری می کند و با اینکه در منع خراش روده مفید است مواد را نیز می لغزاند .تخم ترشک را با آب و آب انگور کهنه مخلوط کنند و خوشمزه سازند قرحه روده و اسهال مزمن را درمان می کند . تخم ترشک را بکوبند و بسایند و زنان بردارند رطوبت های زهدان هر چند مزمن باشد قطع می شود و اگر با آب انگور کهنه بپزند و بنوشند سنگ مثانه را خرد می کند و حیض را روان می سازد .
زهرها :ترشک و به ویژه بیابانی آن پادزهر نیش کژدم است .
اگر تخم ترشک را قبلاً بکار برند نیش حشرات و کژدم اثر نمی کند .

ترنج

ترنج را همه می شناسند .روغنی که از پوست ترنج بدست می آید قوی و روغنی که از شکوفه اش به دست می آید قوت کمتری دارد .
مزاج : گرم و خشک .
خواص درمانی :گوشتش بادزا ، برگش بادشکن و شکوفه آن لطافت بخش تر از برگ است .
ترشی آن قابض و صفراشکن و تخم و پوستش تحلیل برنده است . اگر پوست ترنج را بر لباس بپاشند مانع بیدزدگی می شود . بوی ترنج هوای فاسد و وبایی را از بین می برد .
آرایش:ترش آن رنگ را جلا می دهد و لکه های صورت را از بین می برد.
سوخته پوست ترنج که بر ابلقی بمالند سودمند است .پخته پوستش دهان را خوشبو می کند و فربهی می بخشد . پوست ترنج را در دهان نگهدارند دهان را خوشبو می نماید .
دمل و جوش :آب ترش مزه ترنج را بر اگزما بمالند مفید است .
مفاصل :روغن پوست ترنج در مداوای سستی اعصاب و فلج سودمند و ترشی آن برای عصب بد است .
اندام های سر :درعلاج دهن کجی مفید و پخته آن در خوشبو کردن دهان بسیار مؤثر است .
چشم :افشره بالنگ را در چشم بکشند یرقان چشم را از بین می برد .
نفس کش و سینه :افشره اش خفقان گرم را تسکین می دهد . مربای بالنگ برای گلو و شش بسیار خوب است ، اما ترشاب افشره آن برای سینه خوب نیست . اگر کسی زالو را بلعیده باشد مغز بالنگ را با سرکه بجوشانند و به او بدهند زالو را می کشد و بیرون می آورد .
اندام های غذا : گوشت بالنگ برای معده خوب نیست . بادزا و دیر هضم است و باید مربای آن را خورد و اگر مربای بالنگ با عسل باشد سالم تر و هضم پذیرتر است ، ولی نباید زیاد از حد خورد .
برگ بالنگ و شکوفه آن معده و درون را تقویت می کند . اگر پوست بالنگ جرا چون ادویه در خوراک بریزند و به هضم غذا کمک می نماید . پوست بالنگ خود بخود از آنجا که سخت است هضم نمی شود . پخته پوست بالنگ قی را تسکین می دهد . رب بالنگ که رب افشره آن است معده را دباغی می کند .
ترشاب آن در علاج یرقان مفید و قی صفرایی را فرو می نشاند ، و اشتهاآور است .
باید ترنج را تنها خورد و با خوراک قبلی و بعدی مخلوط نشود .
اندام های دفعی : گوشتش قولنج می آورد . ترشی آن بند آورنده شکم و در مداوای اسهال صفرایی مفید است . تخم ترنج مسهل است و در علاج بواسیر سودمند می باشد .
زهرها :پادزهر کلیه سموم است و به ویژه خوردن و اندودن آن در مورد سم عقرب بسیار مفید و پوستش هم در این زمینه بسیار مفید است .
ضماد پوست بالنگ و خوردن افشره بالنگ درمداوای مارگزیدگی سودمند
است .

ترخون

مشهور است .گویند عاقرقرحا بیخ ترخون کوهی است .
مزاج :هرچند دارای نیروی مخدر است ولی چنان می نماید که گرم و خشک باشد .
خاصیت :رطوبت ها را بر می چیند ، خشک می کند و نوعی سردی دارد که سودمند است .
سر :جویدن ترخون و در دهان نگه داشتن آن در زخم و جوش درون دهان مفید است .
اندام های تنفسی : سبب درد گلو می شود .
اندام های غذا : دیر هضم است .

تربد

تکه چوب های ستبرند که از هند می آورند .سفید رنگ و پیچیده اش که چون لوله های باریک ، نی و صاف ، زود شکن و کرم نزده باشد بهتر است . سبک و سوراخ دارش ناتوان است .
خاصیت :تنها استعمال کردنش چون رطوبت های نازک را از تن بر می چیند خوب نیست .
مفاصل :در علاج بیماریهای عصب مفید است .
اندام های راننده : سائیده اش در بیرون راندن بلغم بسیار مؤثر است .
ترنجبین
شبنمی است که اکثراً در خراسان و ماوراء النهر بدست می آید و در کشور ما بیشتر بر گیاه مرسوم به (حاج )می نشیند .
تازه و سفیدش خوب است .
مزاج :معتدل و مایل به گرمی است .
خاصیت :ملین است و زداینده .
سینه : داروی سرفه است و سینه را نرم می کند .
اندام های غذا : تشنگی را از بین می برد .
اندام های راننده : اسهالش ملایم است و صفرا را بیرون می آورد .

ترب

دارویی ترین جزء ترب به ترتیب اولویت ، تخم ، پوست ، برگ و مغز آن
است .
روغن ترب ،هم قوت روغن کرچک و از آن گرمتر است . ترب بیابانی قوی تر است . نیرومندترین جزئش تخم آن و غذایی ترش در آب جوشیده است .
مزاج : گرم و تر است .
خاصیت : ترب بادآور و تخمش بادشکن است . ترب و به ویژه تخمش نرمی بخش است . ترب بیابانی التهاب می آورد . ترب غذای کم و بلغمی می دهد .
آرایش : با آرد شلمک مخلوط کنند و بر سر بمالند موی مبتلا بهکم مویی و داء الحیه را باز می رویاند . ترب و عسل ضماد شود لکه های زیر چشم خونی و غیر خونی را می زداید .
تخم ترب داروی نقطه های گوناگون اندام ها و زداینده لکه های ناشی از ضربه خوردن و لکه های سیاه پوست است . ترب و کندس و سرکه را بر پوست می مالند و اگر در حمام بر پوست بمالند بهتر است ، لک وپیس سیاه را از بین می برد .ترب شپش را در بدن می افزاید .
جوش :با آرد شلمک بر جوش های شری بگذارند شفا می دهد .
زخم و قرحه :ترب و عسل ضماد شود زخم چرکی و شری را بر می کند .
تخم ترب با سرکه علاج زخم است و بیماری ویروسی را ریشه کن می کند .
مفاصل :تخم ترب درد مفاصل را دوا می کند و ضربان مفاصل را آرام می نماید .
سر : به زیان سر و دندان و دهان است . افشره اش باد گوش را می پراکند .
چشم :آب ترب را در چشم می چکانند هر چند برای چشم خوب نیست اما دیده را جلا می دهد .آب ترب لکه های زیر اشک ریز را می زداید . ابن ماسویه گوید :برگ ترب دید را تقویت می کند .
نفس کش و سینه :ترب پخته در علاج سرفه کهنه و همیشگی ، کیموس غلیظ که در سینه پیدا می شود و خناق ناشی از قارچ سمی بسیار مفید است . ترب را با سکنجبین بپزند و با آن غرغره کنند در دفع خناق مفید ولی برای گلو زیان دارد . شیر پستان را افزایش می دهد .
اندام های غذا : برای معده بد و آروغ آور است .
تخم ترب و سرکه با هم بسیار قی آور است .
آماس طحال را فرو می نشاند .
ابن ماسویه گوید :خوردن ترب و به ویژه برگ آن بعد از طعام ، طعام را هضم می کند .
آب برگ ترب بند آمده های کبد را باز می کند و علاج یرقان است .
زهرها :ترب پادزهر نیش مار است . تخم ترب در دفع گزند سم و نیش حشرات مفید است .
قاچی از ترب را بر کژدم بگذارند می میرد .آبش را بر کژدم بپاشند فوراً کژدم را می کشد . اگر ترب خورده را کژدم بزند تأثیری ندارد .

تفسیا

شیره فیجن کوهی است .تازه اش مفید و اگر یکسال بگذرد بیهوده است .
مزاج :بسیار گرم و سوزنده است .
خاصیت :پالاینده ، مسهل ، رساننده و ترکاننده است .
آرایش :موی را باز می رویاند .داروی داء الثعلب است و در این زمینه بی نظیر .در زدودن لکه های سیاه و کک و مک و برص و غیره مفید است .
مفاصل : برای علاج سستی و درد نقرس و مفاصل سرد بر تن می مالند و برای بیماری اعصاب حقنه شود خوب است .
سینه :در برانداختن ریم از سینه و در علاج دشوار نفس کشیدن ، پهلو درد و به ویژه اگر پهلو درد کهنه باشد خوب است .مالیدنی باشد یا ضماد کنند فرقی ندارد .
اندام های راننده :دربیخ و برگ و پوست و اشکش ماده اسهالی هست .
تب ها : در علاج تب ها پوشش استعمال می شود .

تمشک

چندین نوع است .افشره اش که از تابش آفتاب منعقد گردد تأثیر بیشتر
دارد. مزاج :سرد و خشک است و ثمره رسیده اش تا اندازه ای گرمی دارد .
خاصیت :همه اجزایش قبض و خشکاننده است . لیکن برگش که دارای ماده آبی است کمتر قبض و خشکاننده است .
آرایش :شاخه و برگها را با هم بپزند رنگ مو است .
ورم جوش : ضماد و برگ آن در منبع سرایت مورچگی و علاج باد سرخ مفید است .
زخم و قرحه :زخم ها را بهم می آورد و علاج زخم سر می باشد .
سر :برگ یا ثمرش را بجوند زخم دهان را شفا می دهد و لثه را استوار می سازد .
افشره برگ و برش درد گرم دهان را شفا می دهد .برگش بهترین داروی زخم سر است .زیاد خوردن آن سردرد می آورد .
چشم :دربرآمدگی اطراف چشم مفید است .
سینه :همه اجزایش در خون برآوردن مفید است .
اندام های غذا :برگ آن را ضماد کنند معده ناتوان و آماده پذیرش مواد نامناسب را قوی می گرداند .
اندام های راننده : بندآورنده ی شکم است . اگر ثمر تمشک را از پشم داخلش جدا سازند و بپزند آب پزش شکم را بند می آورد .
رطوبت های زهدان را از بین می برد و ضمادش درعلاج بواسیر خونی مفید است .
ثمر و گلش که لطافت دارد ،در علاج روده و اسهال شدید سودمند است . سنگ را خرد می نماید .
زهرها :پادزهر گزش جانوری است که آن را (قرطس )می گویند .

تمرهندی

مشهور است و آن را از هندوستان می آورند . خوبش آن است که تازه و تر باشد و پژمردگی بر آن راه نیافته و فاسد نشده باشد و ترش مزگیش
درست باشد.مزاج :سرد و خشک
خاصیت : مسهل است . از آلو لطیف تر و کم رطوبت تر است .
اندام های غذا :در تب ها از قی و تشنگی جلوگیری می کند .
معده ای را که از بسیار استفراغ کردن سست شده جمع می کند .
اندام های راننده :خوردن مقداری از آب پزش صفرا را بیرون می ریزد .
تب ها :در تب هایی که غش کردن و افسردگی همراه دارند و به ویژه اگر نیاز به ملین باشد تمرهندی سودمند است .

تنبول

برگ درختی است که در هندوستان می روید و در جایی است که آن را (نغر) گویند .برگش به برگ لیمو شباهت دارد .
مزاج :سرد و خشک
آرایش :بوی دهان را می زداید و خوش می کند .
سر :لثه و گوشت میان دندان را محکم می کند و از این روست که هندی ها مرتب در دهان دارند .
اندام های غذا :دهانه معده را تقویت می کند ،کمک هضم و بادشکن است .
خاصیت :بسیار سردی بخش و گیرنده است .
ورم :در علاج ورم گرم و متراکم خوب است .
چشم :ضمادش درد پلک و التهاب چشم را شفا می دهد .

تنوب

درختی است مشهور .فوفی یکی از انواع آن است . قضم قریش ثمر درخت تنوب است .زفت بیابانی را از تنوب می گیرند .
خاصیت :ثمرش گیرنده است و گرمی لطیف دارد .
ورم و جوش :برگ درخت تنوب را بر ورم گرم بگذارند مفید است .
قرحه :اگر برگ و تخم آن را با پیه غاز و با مردار سنگ و کوبیده کندر مخلوط کنند قرحه های رویه تن را درمان می کند .اگر با موم و روغن آس مخلوط باشد علاج زخم تن نرمان و در علاج همهزخم قرحه های گرم و تر مفید است .پوست تنوب را بکوبند و بسایند و بر زخم بپاشند مفید است .
برگش را بر زخم بگذارند مانع فاسد شدن است .
سر:تنوب را با سرکه بپزند و در دهان بگردانند درد دندان تسکین می یابد. رخت را تکه تکه کنند و در سرکه بپزند داروی درد دندان است .
چشم :دودش به سود چشم است .
سینه :تخمش علاج خون بر آوردن است .انگمش علاج سرفه مزمن است. اندام های غذا :با عسل خورده شود برای درد کبد مفید است .
اندام های راننده : خوردنش شکم را بند می آورد و بول را می گیرد .

توت

دو جنس است :۱ ـ شیرین و سفید ۲ ـ تلخ و ترش (شامی )
مزاج :توت شیرین گرم و تر و توت ترش شامی (شاتوت )سرد و مرطوب است .
خاصیت :گیرنده و سردی بخش است .
آرایش :اگر برگ توت را با برگ تاک و برگ انجیر سیاه در آب باران بپزند مو را سیاه می کند .
ورم و جوش :شاه توت ورم دهان و گلو را شفا می دهد .
برگش داروی خناق و ذبحه سینه است .
زخم و قرحه :شاه توت خشکیده و افشره اش درعلاجزخم پلید مفید است .سر :رب شاه توت داروی جوش های دهان است .
آب پز شاه توت دندان را سست می کند .افشره برگ شاه توت را در دهان بگردانند درد دندان از بین می رود .
اندام های غذا :توت برای معده خوب نیست و در این زمینه توت شیرین و سفید از شاه توت بدتر است .
اندام های راننده :توت گس و خشکیده و نمک سود بسیار قبوضیت می دهد و در علاج دیزانتری مفید است .مغز توت مسهل است .
الیاف توت معده را می پالاید و اسهال آور است .
زهرها :پوست درخت توت پادزهر شوکران است .

ثافسیا

صمغ فیجن بیابانی است و تنها تازه اش ارزش دارویی دارد .
مزاج :بسیار گرم و سوزنده است و خشکی می دهد .
خاصیت :پالاینده ، مسهل ،رساننده و ترکاننده است .
آرایش :مو را باز می رویاند و در علاج کم مویی نظیر ندارد .
نفس کش :برای برآوردن چرک وریم از سینه و علاج دشوار نفسی و پهلو درد تازه و کهنه خوب است .
اندام های راننده :بیخ و پوست و آب تراوش (اشک )آن مسهل است. تب ها :درعلاج تب ها مفید است .
منبع: کتاب گیاه درمانی
/س