بیماری واگیردار در قرآن کریم

آیا بیماری های واگیردار در قرآن مطرح شده است؟

پاسخ اجمالی:

در قرآن کریم به صراحت به بیماری های واگیردار اشاره نشده است اما مفسرین در چندین مورد، در تفسیر آیات یا تعبیر آیه را به بیماری واگیردار تفسیر کرده اند یا به بیماری های مسری اشاره کرده اند. از جمله این موارد می توان به آیات ۲۴۳ سوره بقره، ۹۷ سوره طه و ۴۴ سوره ص اشاره کرد.

پاسخ تفصیلی:

هدف اصلی از نزول قرآن هدایت و تربیت انسان است و در این امر از چیزی فروگذار نکرده و هر جا لازم بوده اصول و کلیات لازم را بیان کرده و در موارد لزوم نیز به برخی جزئیات ورود داشته است. «وَ نَزَّلْنا عَلَیک الْکتابَ تِبْیاناً لِکلِّ شَی‏ءٍ (۱)‏؛ و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر هر چیزی (از علوم و معارف) است!»

ازاین رو نباید انتظار داشت تمام جزئیات علوم بشری در قرآن آمده باشد؛ اما در مواردی با اهداف تربیتی به برخی از این مسائل از جمله مسئله بیماری، ورود داشته است.

خداوند متعال در هیچ جای قرآن کریم به صراحت از بیماری واگیردار نامی نبرده است، اما در تفاسیر قرآن کریم، در چندین مورد، تعابیر برخی آیات به بیماری های واگیردار تفسیر شده است:

۱٫ اکثر مفسرین شیعه و اهل سنت متفق القول اند که مراد از کلمه «حَذَرَ الْمَوْت» در آیه ۲۴۳ سوره بقره به بیماری واگیردار طاعون اشاره دارد.

خدای متعال در این آیه شریفه می فرماید: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لکنَّ أَکثَرَ النَّاسِ لا یشْکرُون؛ آیا ننگریستى به آن هزاران تن که از بیم مرگ از خانه‏هاى خود بیرون رفتند؟ پس خدا آنان را گفت: بمیرید سپس زنده‏شان کرد. هرآینه خدا خداوند نیکویى و افزون دهی [نعمت‏] بر مردم است ولى بیشتر مردم سپاس نمى‏گزارند.»

از بعضى روایات استفاده مى‏شود که پیشوا و رهبر آنان از آنان خواست که خود را براى مبارزه آماده کنند و از شهر خارج گردند آن ها به بهانه اینکه در محیط جنگ مرض طاعون است از رفتن به میدان جنگ خوددارى کردند پروردگار آن ها را به همان چیزى که از آن هراس داشتند و بهانه فرار قرار داده بودند مبتلا ساخت و بیمارى طاعون در آن ها شایع شد آن ها خانه‏هاى خود را خالى کرده و براى نجات از طاعون فرار کردند و در بیابان همگى از بین رفتند. (۲)

۲٫ قرآن کریم در مورد عذاب سامری می گوید:

«قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَک فِى الْحَیوهِ أَن تَقُولَ لَامِسَاس‏(۳)؛ (موسى) گفت: برو که بهره تو در زندگى دنیا این است که (هر کس با تو نزدیک شود) بگوئى «با من تماس نگیر!»

یکی از احتمالات که در تفسیر آیه ۹۷ سوره طه در مورد عذاب سامری بیان شده این است که مقصود آن بود که موسى در حق سامرى نفرین کرد و او به بیمارى مرموزى گرفتار شد که واگیردار بود و کسى نمى‏توانست با او تماس بگیرد. (۴)

۳٫ در مورد بیماری حضرت ایوب نیز، طبرى در ذیل آیه ۴۴ سوره «ص» می گوید: «چون ایوب گرفتار شد و مردم او را وا گذاشتند، همسرش براى او تلاش روزى می کرد [برای غذا و روزی او تلاش می کرد]. روزى شیطان به مردم گفت: این زن با مردى بیمار سروکار دارد که میان شما می آید و ممکن است بیمارى او از این زن به شما واگیر شود. او را راه ندهید و کمک مکنید … ». (۵)

با توجه به این داستان، شیطان می خواست بیماری حضرت ایوب (علیه السلام) را مسری و واگیردار جلوه دهد تا دیگران از او و همسرش فاصله بگیرند.

۴٫ در بعضی تفاسیر ذیل آیه «وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ»، به این ماجرا اشاره شده که:

چند روز پس از جنگ بدر در جسم ابولهب عدسه ظاهر شد و پسرانش از ترس واگیر او را جدا کردند و چون مرد، سه شبانه روز نعشش بر زمین بود تا گندید و حمالان حبشى، گودالى حفر کردند و با چوب درازى مرده او را در آن افکندند و گودال را از بالا به سنگ ها پر کردند. (۶)

نتیجه:

با توجه به اینکه قرآن کتاب هدایت و تربیت است نباید انتظار داشت که به جزئیات همه علوم پرداخته باشد. ازاین رو شاید به دلیل عدم نیاز هدایتی به این بحث، صراحتاً به بیماری های واگیردار نپرداخته است؛ اما در تفاسیر ذیل برخی آیات، به مناسبت متن آیه یا شأن نزول آیه و مباحث مرتبط با آن، به بحث بیماری های واگیردار پرداخته شده است. (۷)

پی نوشت ها:

سوره نحل، آیه ۸۹٫
ر.ک: آیت الله مکارم و…، تفسیر نمونه، تهران‏، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ۱۰، ۱۳۷۱ ه. ش‏، ج ۲، ص ۲۱۸ تا ۲۲۰٫
سوره طه، آیه ۹۷٫
محمدعلی رضایی، تفسیر قرآن مهر، قم‏، ناشر: انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآنى‏، ۱۳۸۷، چاپ اول‏، ج‏۱۳، ص ۹۸٫
ابراهیم عاملی، تفسیر عاملی، تهران، ناشر: کتاب فروشی صدوق‏، چاپ ۱، ۱۳۶۰ ه. ش‏، ج ۷، ص ۳۲۷ و ۳۲۷٫
سید عبدالحجت بلاغی، حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم‏، ناشر: حکمت (چاپخانه)، چاپ ۱، ۱۳۸۶ ه. ق‏، ج‏۷، ص ۳۲۸
مفسران فقط به اصل موضوع بیماری واگیردار اشاره کرده اند و به درمان و پیشگیری و سایر مسائل نپرداخته اند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

آن‏سوى آیه‏ها نگرشى بر اعجازهاى پزشکى قرآن‏، نویسنده: صمد نورى زاد