تجافی در نماز به چه معناست؟

در تشهد: اگر مأموم در رکعت دوم یا آخرِ نماز، به امام جماعت اقتدا کند، در هنگام تشهد امام جماعت، تجافی می‌کند. یعنی انگشتان دو دست و پاها را بر روی زمین می‌گذارد و زانوها را بلند می‌کند. طبق نظر مراجعی مانند آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله سیستانی، تجافی در تشهد رکعت دوم احتیاطِ واجب است؛ اما در رکعت چهارم، نمازگزار می‌تواند تجافی کند یا اینکه برخیزد و بقیه نماز را بخواند. نمازگزار در هنگام تجافی طبق نظر فقها می‌تواند سکوت کند یا ذکر تشهد یا هر ذکر دیگری بگوید.[از تجافی در نماز چه می‌دانیم.]

در رکوع و سجده: به معنای بازکردن آرنج دست‌هاست که برای مردان مستحب است.[فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۵۳.]

تجافی چیست؟

تجافی: دور کردن بازوان و آرنجها از پهلو و همچون دو بال گشوده قرار دادن آنها/ بلند کردن شکم از زمین/ بلند کردن زانوها از زمین و به حالت نیم خیز قرار گرفتن.

تجافی در لغت به معنای قرار نداشتن در جای و برداشتن چیزی از جای خود آمده و در کلمات فقها در سه مورد در نماز به کار رفته است: حال رکوع و سجود و حالت نشستن مأموم هنگام تشهّد امام. تجافی در رکوع به باز کردن دستها همچون دو بال گشوده، در سجود به بلند کردن شکم از زمین و قرار دادن دستها همچون دو بال گشوده و در حال تشهّد امام به بلند کردن مأموم زانوهای خود را از زمین و بر سینۀ پا نشستن و گذاشتن انگشتان دست بر زمین تحقّق می یابد.

در روایات و به تبع آن در کلمات فقها از تجافی در رکوع و سجود به «تخوّی» و «تجنیح» نیز تعبیر شده است.

فقها از این عنوان در باب صلات سخن گفته اند. تجافی در رکوع و سجود برای مرد مستحب است. البتّه تجافی به معنای بلند کردن شکم از زمین در حال سجده از دیدگاه برخی واجب است. هرگاه مأموم در رکعت دوم یا آخر نماز به امام اقتدا کند، هنگام تشهّد امام عمل تجافی را انجام می دهد. در استحباب یا وجوب آن بر مأموم اختلاف است. ظاهر کلمات بیشتر فقها استحباب آن است.

منبع: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج ‌2، ص 353