توصیه های امام کاظم (ع) درباره تربیت فرزند

وجود فرزند می‌تواند نوری باشد بر تاریکی های احاطه شده بر زندگی مشترک زوجین و آینده می‌تواند عصای روزهای سختی والدین باشد به شرطی که در تربیت آن کوشا و پر تلاش باشید. اگر فرد در خانواده‌ای اصیل تربیت نشده باشد، او را به دست بهترین استاد هم بسپارید، نتیجه خوبی نخواهد داشت باید برای تربیت فرزند خود یک برنامه هدفمند و دقیق داشته باشید و در برای پیمودن این مسیر، توجه به اصول و روش‌های آن، امری اجتناب ناپذیر است.

همه افراد دوست دارند که فرزند با تربیت داشته باشند و برخی به مسیر اشتباه پناه می‌برند و نتیجه معکوسی می‌گیرند. ما در این نوشتار می‌خواهیم شما را به سمتی ببریم که هیچ گمراهی در آن نیست؛ می‌خواهیم به توصیه های که امام موسی کاظم (علیه السلام) برای تربیت فرزند اشاره داشتند رسیدگی کنیم.

سبک زندگی آپارتمانی باعث شده تا فرزند تمام شیطنت ها و شلوغی های خودش را در محیط خانه داشته باشد و با این ناآرامی های خود سبب رنجش و ناراحتی پدر و مادر می‌شوند و والدین رفتار پرخاشگرانه و تندی نسبت به کودک خود نشان می‌دهند اما غافل هستند که چه اثرات سوء بر آینده فرزند خواهد گذاشت. والدین باید بر رفتار خود کنترل داشته باشند و صبر را حاکم بر زندگی خودشان کنند. صبر و تحمل شما باعث خواهد شد تا آینده ای روشنی در انتظار فرزندتان باشد، چون کودکان شلوغ، آینده آرامی را خواهند داشت.  امام کاظم (علیه السلام) فرمودند : تستحب عرامه  الصبی فی صغره لیکون حلیما فی کبره; … ما ینبعی ان یکون الا هکذا; سزاوار است فرزند در کودکی شلوغ و پرتحرک باشد تا در بزرگی صبور و بردبار شود; … و جز این روانیست.[۱]

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)فرمودند : کودکان را دوست بدارید و به آنها مهربانی کنید و هرگاه به آن‌ها وعده دادید، وفا کنید؛ زیرا آن‌ها شما را روزی دهنده خود می دانند.[۲] این روایت نورانی پیامبر اکرم اسلام  یک معنای بزرگی در نهان خود دارد و معلوم می‌شود که عدم اعتماد به پدر و مادر(بخاطر وفا نکردن به قول و عهد خود) ممکن است باعث عدم اعتماد آن کودک در آینده به خالق خود و روزی دهنده اصلی‌اش هم بشود. چون پدر و مادر خود را فرد بد قولی دیده، اعتماد خود را از خداوند نیز از دست می‌دهد.

توجه؛ به قول های کوچکی و بزرگی که به فرزندتان می‌دهید دقت داشته باید و بدانید که آنها در ذهن خودشان نگه می‌دارند و منتظر هستند که شما به آنها وفا کنید. پس با وفا کردن به قول های خود سبب شادی کودکان شوید. امام کاظم (علیه‌السلام) فرمود: اذا وعدتم الصبیان وفوا لهم …; هنگامی که به فرزندان تان وعده دادید، وفا کنید; همانا کودکان چنان می پندارند که شما به آنها روزی می دهید. خداوند متعال به خاطر هیچ چیزی به اندازه زنان و کودکان خشمگین نمی شود.[۳]

متاسفانه برخی از خانواده ها هستند که بین فرزندان خود فرق می‌گذارند و یکی را برتر از دیگری می‌دانند، در حالی که هر دوی آنها از جهت رتبه مساوی هستند. این رفتار باعث خواهد شد که بذر کینه و کدورت در دل فرزند کاشته شود و از پدر یا برادر و خواهر خود کینه در دل می‌گیرد.

نکته؛ گاهی اوقات یکی از فرزندان شما از لحاظ اخلاقی و درسی به درجه بالاتری دست پیدا می‌کند و این موفقیت او شایسته تقدیر و تشکر است و شما به عنوان والدین او باید از این موفقیت او خوشحال شوید و ابراز کنید. در اینجا هم باید دقت داشته باشید که نوع رفتار شما به گونه ای نباشد که باعث تنش بین فرزندان شود.

اسحاق بن موسی (علیه‌السلام) می گوید: امام کاظم(علیه السلام) به فرزندانش می فرمود:برادرتان علی(علیه‌السلام) دانشمند آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) است، درباره دین تان از او بپرسید وآنچه بیان می کند، به خاطر بسپارید. همانا ابوجعفر (علیه‌السلام ) به من فرمود:دانشمند آل محمد در شمار فرزندان تو خواهد بود. کاش وی را درک می کردم.بی تردید او همنام امیرمومنان [علی] است.[۴]

تذکر؛ یادآوری و تذکر دادن هوشمندانه برخی از تفاوت ها باعث خواهد شد تا فرزند دیگر نیز ترغیب شود و تمایل پیدا کند به سمت موفقیت پیش برود.در حالی که تبعیض باعث می‌شود تا رابطه فرزندان خراب شود.

کودک شما نیاز دارد که راه را از چاه تشخیص دهد و برای این کار نیاز است که والدین، او را اندرز دهند و کمک کنند تا راه را بشناسد و در مسیر درست گام بردارد. والدین باید آگاه به روحیه فرزند باشند و حالت او را در نظر بگیرند و پند خود را در زمان مشخص بیان کنند. امام کاظم (علیه السلام ) بعضی از فرزندانش را چنین اندرز می دهد: فرزندم! بپرهیز ازاینکه خداوند تو را در گناهی که از آن نهی ات کرده، ببیند; بپرهیز از اینکه پروردگار تو را از اطاعتی که بدان فرمانت داده، دور مشاهده کند. بر تو بادبه تلاش و کوشش. هرگز خود را از کوتاهی در عبادت خداوند تهی مشمار. [۵]

نکته پایانی؛ فرزندان گل های بوستان زندگی هستند و کام تشنه آنها جز با محبت والدین سیراب نمی گردد، هر نوع کوتاهی در سیراب نمودن آنها اثری جز پژمرده شدن این گل های معطر به دنبال ندارد. پس با رفتارهای صحیح خود سبب زیبا شدن این گلها شوید.

پی نوشت :
[۱] مسند امام کاظم(علیه السلام)، جلد ۱، صفحه ۴۸۱
[۲] اصول کافى، جلد ۶، صفحه ۵۰
[۳] مستدرک الوسائل، جلد ۳، صفحه ۵۵۸
[۴]اصول الکافی، جلد ۶، صفحه ۴۸
[۵]تحف العقول، صفحه ۳۰۶