معرفی الگوی نمونه حضرت زینب(س) برای زنان

0 4,150

شخصیت زینب کبری (سلام علیها) را می توان به نوعی بازتاب ابعاد وجودی ائمه ی هدی در کالبد یک زن دانست و از این رو بی شک زنان مسلمان به خوبی می توانند از رفتار ایشان الگو گیرند. در هنگام ورود به عرصه ی روابط اجتماعی در عین اهتمام به امر خانواده، در عرصه ی علم و دین فعال عمل کرده و همواره بر مشی انقلابی خود استوار بود.

مقدمه

انسان فطرتاً جویای کمال است. از آنجا که دانش بشر برای شناخت مسیر فضائل و کمالات و وظایف خود بسیار ناکارامد می باشد، مراجعه به سبک زندگی الگوهایی پاک و وارسته و پیاده سازی آن در زندگی روزمره امری بسیار کارامد تلقی می گردد.
یکی از شخصیت های وارسته تاریخ اسلام، حضرت زینب کبری(س) می باشند. ایشان فرزند سوم حضرت زهرا(س) و در پنجم ماه جمادی الاول در مدینه متولد شدند. زندگی سراسر فراز و نشیب این بزرگوار که مملو از موقعیت های حساس و خطیر است، می تواند به‌عنوان بهترین سرمشق برای زندگی زنان مسلمان قرار گیرد. زیرا بهترین الگو آن است که بتوان در شرایط مختلف از آن بهره برد و زندگی زینب کبری(س) با توجه به حوادث فراوانی که در آن رخ داده است، می‌تواند سرمشقی برای شناسایی وظایف در موقعیت های مختلف زندگی قرار گیرد.

ویژگی‌های زن نمونه

۱- ولایت مداری: گرچه امام حسین(ع) برادر زینب کبری(س) بودند، اما نباید حمایت و عاطفه و فداکاری های زینب کبری(س) را به حساب حمایت از برادر نوشت. زیرا ایشان فرزندان خود را نیز در واقعه کربلا به همراه خود آورده بودند و می دانیم مهر مادری از قوی‌ترین عواطف در جهان آفرینش است و مادر حاضر است برای فرزند خود از همه چیز بگذرد، اما حضرت زینب(س) فرزندان خود را که بسیار برایشان عزیز بودند، فدای راه امام زمان خویش کردند. بنابراین رفتار ایشان صرفاً حمایت خواهر از برادر نبوده است و در راه عمل به دین خود و خدمت به امام زمان خویش از همه داشته های خود گذشتند.

۲- عبادت: پیامبر خدا(ص) در اهمیت عبادت فرمودند: «أَفْضَلُ‏ النَّاسِ‏ مَنْ‏ عَشِقَ‏ الْعِبَادَهَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا یُبَالِی عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْیَا عَلَى عُسْرٍ أَمْ عَلَى یُسْر»[۱] برترین مردم کسی است که عاشق عبادت شود … و خویشتن را وقف آن گرداند پس چنین شخصی را باکی نباشد که دنیای او به سختی گذرد یا به آسانی. به یقین مصداق بارز این کلام پیامبر(ص) عقیله بنی هاشم(س) بوده است.
حضرت امام سجاد(ع) فرمودند: «إنّ عمّتی‏ زینب‏ کانت‏ تؤدّی‏ صلواتها من قیام، الفرائض و النوافل عند سیر القوم بنا من الکوفه إلى الشام، و فی بعض المنازل کانت تصلّی من جلوس‏»[۲] همانا عمه ام زینب همه نمازهای واجب و مستحب خود را در طول مسیرها از کوفه به شام ایستاده می خواند و در بعضی منزل‌ها نشسته خواند و آن هم بجهت گرسنگی و ضعف او بود.
در حدیثی دیگر امام سجاد(ع) فرمودند: «عمتی زینب ما ترکت تهجدها طول دهرها حتی لیله حادی عشر من المحرم» عمه ام زینب در طول زندگی اش نماز شبش را ترک نکرد حتی شب یازدهم محرم. یعنی در آن شب غمبار یازدهم محرم که شام غریبان است عبادت مستحب را ترک نکردند.

۳- اهمیت به خانواده: یکی از مشکلات زندگی امروزه، انتخاب همسر مناسب و دغدغه تربیت فرزندان است. حضرت زینب (س) در این زمینه نیز الگویی والا برای نسل فعلی هستند. همسر ایشان عبدالله بن جعفر(پسر جعفر طیار) است. وی نخستین نوزاد مسلمان در حبشه بود. عبدالله بن جعفر مورد عنایت ویژه پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بود بخصوص که پدرش سردار شهید جبهه اسلام به شمار می آمد و ارادتی خاص به امام حسن و امام حسین(ع) داشت و اهل کرامت و بخشش بود. حضرت زینب(س) دارای پنج فرزند به نام های علی، عون، عباس، محمد و کلثوم بودند که عون و محمد در کربلا حضور داشتند و به فرمایش مادر در رکاب امام حسین(ع) شهید گردیدند.

۴- عفت و حیاء: دین‌داری با عفت و حیاء گره خورده است. چنانچه پیامبر(ص) فرمودند: من لا حیاء له فلا ایمان له»[۳] کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد. نبود این ویژگی در انسان سبب غوطه وری جامعه در شهوات و هرزه گری و دور شدن از صفات والای اخلاقی و هدف خلقت انسان خواهد شد. گرچه این ویژگی در مرد و زن باید نهادینه شود، اما وجود آن در زن بجهت ویژگی های خاص او در آفرینش اهمیت ویژه ای دارد. یحیی مازنی همسایه امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند: «و حدّث یحیى المازنی، قال:کنت فی جوار أمیر المؤمنین علیه السّلام فی المدینه مدّه مدیده، و بالقرب من البیت الّذی تسکنه زینب ابنته، فلا واللّه ما رأیت لها شخصا، و لا سمعت لها صوتا.و کانت إذا أرادت الخروج لزیاره جدّها رسول اللّه صلى اللّه علیه و آله و سلم تخرج لیلا، و الحسن‏ عن‏ یمینها، و الحسین عن شمالها، و أمیر المؤمنین أمامها، فإذا قربت من القبر الشریف سبقها أمیر المؤمنین علیه السّلام فأخمد ضوء القنادیل‏»[۴] مدت‌ها در مدینه همسایه حضرت علی(ع) بودم و خانه ام نزدیک محل سکونت زینب دختر علی(ع) بود. به خدا قسم هیچ‌گاه چشمم به او نیفتاد و صدایی از او به گوشم نرسید. هنگامی که می خواست به زیارت جد بزرگوارش رسول خدا(ص) برود شبانه از خانه بیرون می رفت در حالی که برادرش حسن(ع) در سمت راست و برادر دیگرش حسین(ع) در سمت چپ و پدرش امیرالمؤمنین(ع) پیش رویش راه می رفتند. هنگامی که به مقصد نزدیک می شدند، امام علی(ع)پیش افتاده و نور چراغ‌ها را کم می کردند.
ایشان در دوران اسارت و در سفر کربلا تا شام، سخت بر عفت خود پافشاری می کردند و صورت خود را با آستین خود پوشانده و بر سر یزید فریاد می زدند: «أَ مِنَ الْعَدْلِ یَا ابْنَ الطُّلَقَاءِ تَخْدِیرُکَ‏ حَرَائِرَکَ وَ إِمَاءَکَ وَ سَوْقُکَ بَنَاتِ رَسُولِ اللَّهِ سَبَایَا قَدْ هَتَکْتَ سُتُورَهُنَّ وَ أَبْدَیْتَ وُجُوهَهُنَّ تَحْدُو بِهِنَّ الْأَعْدَاءُ مِنْ بَلَدٍ إِلَى بَلَدٍ وَ یَسْتَشْرِفُهُنَّ أَهْلُ الْمَنَاهِلِ وَ الْمَنَاقِلِ وَ یَتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَرِیبُ وَ الْبَعِید…‏»[۵] ای فرزند آزاد شده جدمان، آیا این عدالت است که زنان و کنیزکان خود را در پشت پرده نگاه داری و دختران رسول خدا(ص) را به شکل اسیر به این سو و آن سو بکشانی، نقاب آن‌ها را دریدی و صورت‌های آن‌ها را آشکار کردی.

۵- مثبت اندیشی و مقام رضا: مومن واقعی گوهر وجود خود را در ناملایمات زندگی نمایان می کند. زیرا واضح است که ایمان، فقط به زندگی در راحتی ها و عبادت خدای متعاال نیست بلکه فلسفه خلقت انسان، عبودیت و آزمایش اوست. چنانچه امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «فی تقلب الاحوال علم جواهر الرجال»[6] در دگرگونی احوال، گوهر مردان دانسته می‌شود. با توجه به اینکه حضرت زینب(س) تلخی ها و لحظات سختی را در طی واقعه کربلا متحمل شدند، اما وقتی ابن زیاد ملعون از ایشان سوال پرسید که دیدی خدا با برادرت چه کرد؟ در جواب فرمودند: «ما رایت الا جمیلا»[7] من جز زیبایی چیزی ندیدم. آری؛ زینب کبری(س) شاهد تلاشی خالصانه در راستای بندگی خداوند متعال و انجام دستورات او و مجاهدتی عاشقانه برای نجات دین خدا بوده است. نگاه مثبت به وقایع زندگی نه فقط در ایشان، بلکه سیره عملی پدر و جد ایشان و دیگر معصومین(ع) در طی زمان حیاتشان بوده است.

۶- شکر: با توجه به شدت مصیبت هایی که در طول زندگی و واقعه عاشورا و پس از آن در اسارت بر حضرت واقع گردید، وقتی که در کاخ ابن زیاد وارد شدند در ابتدای کلام خود به سپاس خدای متعال پرداخته و فرمودند: «فَقَالَتْ زَیْنَبُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا بِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ ص وَ طَهَّرَنَا مِنَ الرِّجْسِ تَطْهِیرا»[8] ستایش مخصوص خدایی است که ما را بواسطه نبوت گرامی داشت و از پلیدی ها دور ساخت. همچنین در مجلس یزید نیز ابتدای کلام خود را با این جملات شروع نمودند: «فَقَامَتْ‏ زَیْنَبُ‏ بِنْتُ عَلِیٍّ ع وَ قَالَتْ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ صَدَقَ اللَّهُ کَذَلِکَ یَقُولُ- ثُمَّ کانَ عاقِبَهَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّواى‏ أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُن‏…»[9] حمد سزاوار خدایی است که پروردگار جهانیان است. درود خدا بر رسول او و بر همه آل او باد… .

۷– صبر: یکی از بارزترین صفات انسان های کامل، صبر و بردباری در فراز و نشیب‌های روزگار و تلخی‌های دوران است. لذا قرآن کریم در آیات مختلف، به صابران بشارت می‌دهد. حضرت زینب(س) در این زمینه در اوج کمال قرار دارند و به عنوان اسوه صبر و استقامت شناخته می شوند.

۸– مقام علمی: علم آموزی و تحصیل علم از وظایف تمام مسلمانان است. حضرت زینب(س) به عقیله بنی هاشم یعنی بانوی خردمند بنی هاشم معروف‌اند. خطبه ها و کلمات و استدلال‌های حضرت زیبب(س) و برگزاری کلاس‌های تفسیر توسط ایشان گویای توانایی علمی آن بزرگوار است. یک سال بیشتر از اقامت امام علی(ع) در کوفه نگذشته بود که گروهی از بانوان خردمند کوفه شوهران خود را به خدمت امام (ع) فرستادند و پیام دادند که : ما شنیده ایم که زینب(س) نیز مانند مادر خود حضرت فاطمه زهرا(س) دارای قدرت علم و دانش فراوانی است. اگر اجازه دهید برای بهره‌مندی از دانش ایشان به حضورشان مشرف شویم. حضرت علی(ع) و زینب کبری(س) نیز موافقت کرده و زن‌ها در مجلس درس و تفسیر ایشان حاضر می شدند.

۹- گذشت و ایثار: این دو ویژگی به وفور در حالات حضرت از کودکی تا بزرگ‌سالی دیده می شود. در کودکی، در خانواده ای بود که نذر کردند تا برای شفای بیماری امام حسن(ع) و امام حسین(ع) سه روز روزه بگیرند. آن‌ها روزه گرفتند و افطار خود را در روز اول به مسکین و روز دوم به یتیم و روز سوم به اسیر دادند و این خانواده که از جمله آن زینب(س) بود گرسنه ماندند و در شأن آن‌ها آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا»[10] نازل گردید. همچنین در واقعه کربلا، با توجه به اینکه غذایی که به اسیران می‌دادند بسیار ناچیز بود، سه شبانه روز جیره غذایی خود را بین کودکان تقسیم کرده و گرسنگی را تحمل نمود[11].

۱۰- شجاعت: حضرت زینب (س) وقتی به مجلس ابن زیاد وارد شدند سلام نکردند. ابن زیاد گفت: «من هذه المتکبره» این فرد متکبر کیست؟ امام سجاد(ع) فرمودند: «هذه عمتی زینب اخت الحسین علیه السلام» ایشان عمه ام زینب خواهر امام حسین (ع) است. از طرفی نیز او را فاسق و فاجر خطاب کرده و می فرماید: «سپاس خداوندى را که شما را رسوا کرد و دروغ شما را در گفتارتان نمایاند سپس فرمود: فقط فاسق‏ رسوا مى‏شود و بدکار دروغ می‌گوید و او دیگرى است نه ما»[12].

۱۱- پرستاری: با بررسی احادیث معصومین(ع) جایگاه ویژه و اهمیت پرستاری برای ما بیشتر نمایان می گردد. چنانچه پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «من قام علی مریض یوما و لیله بعثه الله مع ابراهیم الخلیل»[13] هرکس یک شبانه روز از بیماری پرستاری کند، خداوند او را با ابراهیم خلیل(ع) محشور می کند. البته این پاداش در کنار ایمان و عمل به واجبات برای فرد به ارمغان خواهد آمد.
حضرت زینب(س) علاوه بر تحمل سختی ها و مشکلات و بر دوش داشتن رسالت نهضت حسینی، وظیفه پرستاری از بیماران و مصیبت زدگان کربلا بالاخص امام زمان خود حضرت امام سجاد(ع) را بر عهده داشتند و بنابر گفته تاریخ، چند بار جان مبارک ایشان را نجات دادند.
هرچند که پرستاری وظیفه ارزشمند و مهمی است و پرستار باید با صبر و استقامت، تمام ناملایمات را برای بهبود بیمار خود تحمل نماید، اما پرستاری یکی از کوچک‌ترین وظایف حضرت بوده است.

۱۲- روحیه: انسان باید برای رسیدن به هدف خود، در هر شرایطی و حتی در حوادث تلخ روحیه خود را حفظ نماید. از این بالاتر، آن است که نه تنها روحیه خود را حفظ کرده، بلکه به دیگران نیز روحیه بدهد.
حضرت زینب(س) با دیدن سختی ها و داغ های فراوان، نه تنها روحیه خود را حفظ کرده، بلکه همواره یار غمدیدگان و پناه اسیران بودند. ایشان حتی تسلی بخش امام سجاد(ع) نیز بودند. چنانچه پس از عبور از قتلگاه و دگرگون شدن حال امام(ع)، حضرت زینب(س) در مقام روحیه دادن و تسلی ایشان فرمودند: «ْ لَا یُجْزِعَنَّکَ‏ مَا تَرَى‏ فَوَ اللَّهِ إِنَّ ذَلِکَ لَعَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص‏ إِلَى جَدِّکَ وَ أَبِیکَ وَ عَمِّکَ»[14] (ای پسر برادر!) آنچه می‌بینی تو را بی تاب نسازد، به خدا سوگند این عهد رسول خدا با جد، پدر و عمویت است

جمع‌بندی

در این مقاله به بیان دوازده ویژگی بارز شخصیتی از صفات حضرت زینب(س) پرداختیم که رعایت این صفات می‌تواند راهگشای زنان عالم در مسیر بندگی خدای متعال و رسیدن به کمالات انسانی و معنوی قرار گیرد.

پی نوشت:
[۱] محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ج۲، ۱۴۰۷ق، ص۸۳٫
[۲] عبدالله بحرانی، عوالم العلوم، قم: موسسه امام هادی(ع)، ج۱۱، ۱۴۱۳ق، ص۹۵۴٫
[۳] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، قم: مکتب آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ص۴۷٫
[۴] عبدالله بحرانی، عوالم العلوم، قم: موسسه امام هادی(ع)، ج۱۱، ۱۴۱۳ق، ص۹۵۵٫
[۵] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج۴۵، ۱۴۰۴ق ، ص۱۳۴٫
[6] محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ج۸، ۱۴۰۷ق، ص۲۳٫
[7] جعفر بن محمد ابن نما حلی، مثیر الاحزان، قم: مدرسه امام مهدی(عج)، ۱۴۰۶ق، ص۹۰٫
[8] محمدبن محمد مفید، الارشاد، قم: کنگره شیخ مفید، ج۲، ۱۴۱۳ق، ص۱۱۵٫
[9] علی بن موسی ابن طاووس، اللهوف، تهران: جهان، ۱۳۴۸، ص۱۸۱٫
[10] سوره انسان، آیه۸٫
[11] اصلّی من جلوس لشدّه الجوع و الضعف منذ ثلاث لیال، لأنّها کانت تقسّم ما یصیبها من الطعام على الأطفال، لأنّ القوم کانوا یدفعون لکلّ واحد منّا رغیفا واحدا من الخبز فی الیوم و اللیله.
[12] علی بن موسی ابن طاووس، آهی سوزان بر مزار شهیدان(ترجمه لهوف)، تهران: جهان، ۱۳۴۸،ص۱۶۰٫
[13] محمدبن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، قم: آل البیت، ج۱۶، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۳٫
[14] جعفربن محمد ابن قولویه، کامل الزیارات، نجف: دار المرتضویه، ۱۳۵۶، ص۲۶۲٫

منابع:

قرآن کریم.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ج۲، ۱۴۰۷ق.
بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، قم: موسسه امام هادی(ع)، ج۱۱، ۱۴۱۳ق.
ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، قم: مکتب آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج۴۵، ۱۴۰۴ق .
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ج۸، ۱۴۰۷ق.
ابن نما حلی، جعفر بن محمد، مثیر الاحزان، قم: مدرسه امام مهدی(عج)، ۱۴۰۶ق.
مفید، محمدبن محمد، الارشاد، قم: کنگره شیخ مفید، ج۲، ۱۴۱۳ق.
ابن طاووس، علی بن موسی، اللهوف، تهران: جهان، ۱۳۴۸٫
فهری، احمد، ابن طاووس علی بن موسی، آهی سوزان بر مزار شهیدان(ترجمه لهوف)، تهران: جهان، ۱۳۴۸٫
حر عاملی، محمدبن حسن ، وسائل الشیعه، قم: آل البیت، ج۱۶، ۱۴۰۹ق.
ابن قولویه، جعفربن محمد، کامل الزیارات، نجف: دار المرتضویه، ۱۳۵۶٫

*حسین ابراهیمی تهرانی

شاید این موارد نیز مورد علاقه شما باشد
نظر بدهید

توجه داشته باشید که آدرس ایمیل نمایش داده نمی شود.

توجه داشته باشید پس از تایید نمایش داده می شود