توقیفی بودن اسما و صفات الهی

اسما و صفاتی را که فلاسفه از خود ساخته اند مانند”واجب الوجود” و … چگونه ارزیابی می کنید؟آیا ما مجاز به نام گذاری برای خداوند متعال هستیم یا خیر؟

این مساله به توقیفی بودن اسما و صفات معروف است توقیفیت (توقیف) یعنی توقف دادن ، وقف کردن ، ایستادن . توقیفیت در اسماء الهی یعنی آیا ما مجازیم هر اسمی را بر خداوند اطلاق کنیم ؟ یا فقط اسمهایی را که در کتاب و سنت آورده شده اند می توانیم اطلاق کنیم ؟ مثلا آیا صحیح است که بگوییم که « هو المعشوق»  یا «هو العشق» یا «هو الطبیب» ؟ اگر بگوییم توقفیه است یعنی همان اسماء و صفاتی را که در کتاب و سنت آمده است می توانیم به کار ببریم و  اگر بگوییم توقیفی نیست یعنی می توانیم اسمائی را که در کتاب و سنت نیامده اند بر خداوند اطلاق کنیم.

در این بحث سه گروه مطرح شده اند :

 برخی گفته اند اسماء الهی توقیفی است ولی صفات الهی توقیفی نیست . یعنی در بحث نامگذاری باید فقط نام هایی را بر خداوند اطلاق کنیم که در قرآن و روایات بر خداوند اطلاق شده است . مثلا ما نمی توانیم  «هو العشق » بگوییم. اما در مورد صفت  می توانیم مثلا یکی از صفات خداوند واجب الوجود است ؛ ولی نمی گوییم یا واجب الوجود . خداوند به عنوان صفت واجب الوجود است ولی چون این اسم در قرآن و روایات نیامده است نمی توانیم بر خداوند اطلاق کنیم و بگوییم یا واجب الوجود .

گروه دوم می گویند که اسماء وصفات هر دو توقیفی است . یعنی صفتی را هم که در قرآن نیامده است ، نمی توان بر خداوند اطلاق کرد . مثلا حتی در مقام صفت هم نمی توان گفت خدا واجب الوجود است . گروه سوم می گویند که هر دو آزاد است یعنی نه اسمائ و نه صفات الهی  هیچکدام توقیفی نیست . البته همه گروه ها برای خودشان دلایلی دارند

نظر نهایی مرحوم علامه طباطبایی در المیزان این است که دلیلی بر توقیفیت اسماء نداریم . اگر کسی اسمی را پیدا کند که بر کمال دلالت کند وهمچنین این کمال شرط محدودیت نداشته باشد و بتواند بر بینهایت دلالت کند ، قابل اطلاق بر خداوند است. ایشان در ادامه فرمایش خود در ذیل آیه 180 سوره اعراف می فرمایند :

 احتیاط این است ( چون گفتند در امر دین احتیاط بورزید) و ادب دینی چنین حکم می کند که در تسمیه و نامیدن خداوند به اسماء و صفات ، به همان چیزی که در قرآن و روایات است اکتفا کنیم و از آن تجاوز و تعدی نکنیم  ( بحث ادب و اخلاق قرآنی مطرح است والا می فرمایند  از نظر فقهی دلیلی بر توقیفیت اسماء پیدا نکردیم (برای اطلاع بیشتر می توانید به لینک های زیر مراجعه نمایید

توقیفیت در اسماء الهی
توقیفیت اسماء و صفات

منبع: پایگاه حوزه، شماره3- 16309