۶ نوع اسباب بازی مناسب برای کودکان (بخش دوم)

یکی از معیارهای مهم در انتخاب اسباب بازی، توجه به سن و جنسیت کودک است. 
 

وسایل این دسته که باعث تقویت حرکات ظریف دست می شوند عبارت اند از:
 

 کودک نخی را از سوراخ های مهره ها عبور می دهد. برای اینکه مهره ها از طرف دیگر نخ خارج نشوند، مربی می تواند انتهای نخ را گره بزند. می توان از کودک خواست که از میان مهره های دارای رنگ های مختلف، مثلا، مهره های قرمز را نخ کند و سپس مهره های رنگ آبی را. در این فعالیت، حس بینایی و دقت بینایی تقویت می شود و بین چشم و عضلات ظریف دست هماهنگی حاصل می شود. عبوردادن نخ از سوراخ های دو تخته کنار هم یا عبوردادن بند کفش از سوراخ های کفش نیز مهارت های لازم را در کودک ایجاد می کند.
 

 استفاده از پیچ و مهره های چوبی یا پلاستیکی در اندازه های مختلف و رنگ های متنوع باعث هماهنگی بیشتر حرکات چشم و دست می شوند و مهارت های انگشتان را افزایش می دهند.
 

 بازی کردن با اسباب بازی هایی مانند آدمک ها، مهره ها، وزنه ها و اشکال مختلف که در جاها یا حفره های مخصوص به خود قرار داده می شوند یا قطعاتی با سوراخ های کوچک و بزرگ در مرکز، که در میله های مناسب گذاشته می شوند، مستلزم دقت و نیروی ذهنی زیادی است.
 
کودک باید با نگاه کردن به اندازه، حفره مناسب آن را بیابد و مربع را در آن جای دهد. هر قدر این قطعات ریزتر باشند، به قدرت لمس و انطباق چشم و دست بیشتری نیاز دارند.
 

به کمک این اسباب بازی ها، کودک اشکال هندسی را می شناسد، با مفاهیم اندازه و حجم آشنا می شود و اصوات و رنگ ها را شناسایی می کند.
 
پازل های جاگذاردنی نمونه مناسبی از این نوع اسباب بازی هایند که کودک اشکال هندسی، نظیر دایره، مثلث، مستطیل، لوزی و… را تشخیص می دهد و یا آنها را در جای مناسب خود قرار می دهد. این قطعات سه بعدی وقتی درون حفره قرار می گیرند، به حالت دو بعدی در می آیند. کودک با مفاهیم طول، عرض، ارتفاع، سطح، حجم، رنگ و اشکال مختلف هندسی آشنا می شود. دقت او افزایش می یابد و هماهنگی چشم و دست در او تقویت می شود.
 

 اسباب بازی هایی نظیر ساز دهنی، بوق، سوت، بادکنک، و نی باعث تقویت دستگاه تنفسی و تولید صدای کودک می شوند و اسباب بازی های دیگری نظیر دومینو، لوتوی ارتباما و پارل، کارتهای قصه گو و کتابهای تصویری وجود دارند که موضوع های متنوعی را برای صحبت کردن و مکالمه کودک فراهم می سازند و کودک فرصت می یابد تا کلمات مناسب را بیان کند را در تکلم، مهارت لازم را به دست آورد.
 

 قطعات مستطیل شکلی است که، در هر قطعه، دو طرح و تصویر وجود دارد. قطعات دومینو به گونه ای با یکدیگر ارتباط دارند که کودکان، با پیدا کردن ارتباط، قطعات را کنار یکدیگر می چینند.
 
در دومینوهایی که از تصویر تشکیل شده اند می توان درباره تصاویر با کودک صحبت کرد و از او پرسش کرد. به طور مثال، می توان سؤال کرد، که کدام عکس، گل یا میوه است؟ کدام شکل پروانه یا هواپیما است؟ تصویر گربه را به من نشان بده. کدام قطعه ۳ خال دارد؟ کدام تصویر قرمز رنگ است؟ صدای گریه چطور است؟ ماهی کجا زندگی می کند؟ با طرح پرسش های متعدد، دامنه لغات و دانش کودک افزایش می یابد و در تکلم مهارت بیشتری به دست می آورد. کودک با اشکال، رنگ ها، اعداد، حیوانات و… آشنا می شود. تفاوت ها و اختلاف ها را شناسایی می کند. همکاری با گروه و رعایت کردن نوبت را در بازی دو یا چند نفره فرامی گیرد.
 

 عبارت است از یک قطعه اصلی و قطعات کوچک و مصور فرعی – که تصاویر آنها به نوعی با یکدیگر ارتباط دارند. تصاویر قطعه اصلی ممکن است شامل شکل پلیس، آشپز، آسمان و دریا باشد که با تصاویر فرعی دزد، کیک، هواپیما و کشتی ارتباط دارند.
 
می توان از کودک خواست راجع به تصاویر قطعه اصلی صحبت کند یا از او چنین پرسش هایی کرد: پروانه چطور حرکت می کند؟ بال های او چه شکلی دارد؟ کار پلیس چیست؟ آب دریا چه رنگ و مزه ای دارد؟ چه حیواناتی در دریا زندگی می کنند؟ و… سپس از کودک بخواهیم که قطعاتی را که به نوعی با قطعه اصلی ارتباط دارند شناسایی کند و کنار هم یا روی هم قرار دهد. لوتوی ارتباط، علاوه بر پرورش قدرت بیان، حس کنجکاوی کودک را در مورد مفاهیم مختلف محیط زندگی، مسائل اجتماعی، مشاغل و… تحریک می کند.
 

 تلفات بریده یا جدا از هم یک تصویر است که با قرار دادن آنها در محل خود، تصویر اصلی به دست می آید. پازل ها به دو دسته جاگذاردنی و جورکردنی تقسیم می شوند. در پازل جاگذاردنی کودک جای اشیای خالی را می یابد و قلعه را درون آن قرار می دهد و تصویر را کامل می کند و در پازل جورکردنی، کودک قطعات را برحسب شکل، رنگ واندازه و موضوع انتخاب می کند و در کنار هم قرار می دهد و تصویر را کامل می کند.
 
هنگام ارائه پازل به کودک، او را به صحبت کردن راجع به موضوع پازل تشویق می کنیم و پرسش هایی درباره موضوع پازل از او می پرسیم. مثلا، می پرسیم این تصویر مربوط به چه فصلی است؟ فصل قبل و بعد از این فصل چه فصلی است؟ در این فصل چه میوه هایی هست، هوا چطور است و یا در پازل روستا از کودک می پرسیم، در روستا چه حیواناتی بیشتر دیده می شوند؟ گوسفندان چه فوایدی دارند؟ شغل اصلی مردم روستا چیست؟ فرش را چطور می بافند؟ و از اهداف پازل می توان به پرورش دقت بینایی، تشخیص شکل، رنگ، شناخت جزء از کل، پرورش قدرت بیان و یادگیری واژه های جدید اشاره کرد.
 
 پازل های جاگذاردنی در ۲ نوع دکمه دار و بدون دکمه طراحی شده اند که نوع دکمه دار آن سنین پایین تر مناسب می باشد.
 
پازلها باید متناسب با سن کودک در اختیار او گذاشته شوند. پازل نباید آنقدر سخت باشد که کودک نتواند آن را حل کند و نباید آنقدر ساده باشد که علاقه کودک را از بین ببرد و در او خستگی ایجاد کند. هرچه اندازه قلعات پازل ریزتر و هرچه تعداد قطعات بیشتر و هرچه موضوع پازل پیچیده تر باشد برای سنین بالاتر مناسب تر است.
 

با تهیه تعدادی کارت که بر روی آنان اشکال گوناگرن چسبانیده شده است، می توان به رشد بیان کودک کمک کرد. با ارائه یک کارت به کودک از او می خواهیم درباره شکل ها و ارتباط آنها توضیح دهد و داستانی برای کارت از خود بسازد. همچنین می توان، با توجه به سن و ذوق کودک، کتاب های مناسب و همراه با تصویرهای رنگی را در اختیار او قرار داد. هدف های این دسته از وسایل عبارت از: افزایش خزانه واژه ها، آشنایی با مفاهیم کلمات، توسعه قدرت خلاقیت و تقویت تکلم.
 
منبع: روان شناسی بازی. محمدعلی احمدوند. صص ۹۴-۹۸٫ دانشگاه پیام نور. پنجم. ۱۳۸۱.