تربیت جنسی قبل از ازدواج

تربیت جنسی، به دو مقطع قبل از ازدواج و بعد از آن تقسیم می شود. 
 

شیوه های آموزش و تربیت صحیح و چگونگی رفتار با فرزندان، همواره یکی از مسائل مورد توجه والدین دلسوز و متعهد و معلمان و مربیان مسئول بوده است. این مسئله، همیشه مهم تلقی می شده است، چه در دوره هایی که تربیت ، امری ساده بوده و چه در دوره هایی که پیچیده و دشوار دانسته می شده است. البته طبیعی است که در دوره هایی که به مانند امروز، تربیت ، (به ویژه تربیت جنسی کودکان و نوجوانان)، نیاز به اعمال ظرافت ها و شیوه های کاربردی ویژه دارد و والدین، از عهده آن بر نمی آیند، احساس نیاز به آموزش آن شیوه ها بیشتر است.
 
تبیین و توضیح و آموزش شیوه های صحیح تربیت جنسی و چگونگی برخورد با فرزند در متون حدیثی، پاسخی به آن نیازهاست.
 

امروزه با توجه به زمینه های وسیع انحراف (به ویژه انحراف جنسی) از طریق عواملی مانند: تلویزیون، سینما، اینترنت و ماهواره و شدت تأثیرپذیری کودکان، نوجوانان و جوانان از این عوامل، ضرورت توجه به شیوه های کاربردی تربیت صحیح و عوامل پیشگیری از انحراف، بیشتر شده است. در این فضا، مراجعه به احادیث و تبیین شیوه های کاربردی ای که معلمان و مربیان آشنا به آموزه های الهی و آگاه از جنبه های شناختی، عاطفی و رفتاری آدمی در دوره های مختلف رشد، مطرح کرده اند، ضرورت بیشتری پیدا کرده است.
 
از سوی دیگر، چون تربیت، فرآیندی کلی و دارای جنبه هایی چون: جسمی، روانی، اخلاقی، جنسی، اجتماعی و … است، باید مورد توجه فراوان قرار گیرد. هماهنگی بین این ابعاد و فراهم سازی زمینه های تربیتی در مراحل گوناگون، از یک سو، نیاز به کسب اطلاعات و آموزش و تجربه والدین، معلمان و مربیان دارد و از سوی دیگر، تربیت جنسی، چون از سخت ترین و حساس ترین جنبه های تربیتی است، لازم است که با ظرافت و سازوکارهای ویژه، در مقاطع سنی مختلف، از سوی والدین و مربیان، پیگیری شود. تربیت جنسی، علاوه بر رشد سالم و صحیح فرد، از انحرافات، اختلالات و بیماری های جنسی او پیشگیری می کند.
 

همه این ها از ضرورت پرداختن به تربیت و آموزش جنسی، حکایت دارد و با توجه به این که جامعه اسلامی باید بر اساس نظام تربیتی اسلام تربیت شود، کشف شیوه های آموزشی و تربیتی هماهنگ با مبانی، اهداف و اصول به دست آمده از متون دینی و سازوکارهای استخراج شده از آیات و روایات، نقطه عطف تربیتی ای در جامعه ما محسوب می گردند. باید توجه داشت که هر نوع دانش و آگاهی ای که شخص، به خاطر جنسیت خاص متناسب با سن خود و به اقتضای مرحله ای از رشد که در آن قرار دارد، و جهت تأمین سلامت روانی، جسمی و اجتماعی و تعالی خویشتن و بقای نسل به آن نیازمند است ، آموزش داده شود.
 
از آنچه گفته شد، روشن می گردد که آموزش و تربیت جنسی، در دو مقطع: «پیش از ازدواج» و «پس از ازدواج» مطرح می گردد. خداوند می فرماید:
وأنکحوا الأیمی منکم والصالحین من عبادکم وإمائکم إن یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله ی والله وسیع علیم و لیستعفف الذین یجدون نکاحا حتى یغنیهم الله من فضله. [۱]
 
بی همسران خود و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید. اگر تنگ دست اند ، خداوند، آنان را از فضل خویش بی نیاز خواهد کرد و خداوند، گشایشگر داناست. و کسانی که وسیله زناشویی نمی یابند، باید عفت ورزند تا خداوند، آنان را از فضل خویش ، بی نیاز گرداند.
 
این آیه ، در واقع ، منطق «ازدواج ۔ خویشتنداری» را مطرح می نماید؛ یعنی اگر فرد می تواند ازدواج نماید، حتما باید این کار را بکند، در غیر این صورت، خویشتنداری را پیشه خود سازد. این خویشتنداری، با توجه به شرایط رشدی افراد، حالت های متفاوتی به خود می گیرد. در سنین کودکی، شیوه تربیت جنسی، به گونه ای است که مقدمات خویشتنداری را در سنین بالاتر فراهم می کند و این کار، بیشتر بر عهده والدین و مربیان است.
 
در سنین نوجوانی ، به دلیل رشد شناختی و عاطفی ای که رخ داده، علاوه بر نقش والدین ، نوجوان نیز می تواند در مدیریت مسائل جنسی خود، مشارکت نماید. نوجوان در مقایسه با کودک ، باید مسئولیت پذیری بالاتری داشنه باشد تا به سلامت، به آستانه ازدواج برسد و آن گاه به شکلی منطقی و شرعی، این غریزه را ارضاء کند.
 
البته پس از ازدواج نیز شرایطی هست که رعایت آنها باعث می شود فرد، با پایداری بیشتری ، این نیاز مهم خود را ارضا نماید. بر همین اساس، بحث شیوه ها را در این دو بخش کلی پی می گیریم.
 

یکی از مراحل مهم در تربیت جنسی، مرحله «پیش از ازدواج» است. این مرحله برای خود، شاخصه خاصی دارد که گرانیگاه آن «خویشتنداری» است. در واقع، این خویشتنداری است که در صورت تحقق آن، ارضای نیاز جنسی نیز در دوره ازدواج، به بهترین شکل ممکن، انجام می یابد. به عبارت دیگر، خویشتنداری، شرط لازم برای ارضای مطلوب است که تنها در قالب ازدواج ، قابلیت اجرایی شدن دارد. شیوه های تربیت و آموزش جنسی پیش از ازدواج، به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند.
 
 تربیت جنسی مستقیم، شامل مسائل و اموری است که مستقیما به نقش جنسیتی دختر و پسر و وظایف، تمایلات و رفتارهای جنسی آنها مربوط می شود، مانند: هویت پذیری جنسی، الگویابی جنسیتی، آشنایی با وظایف هر جنس، آمادگی برای انجام دادن وظایف مادری و پدری، پرهیز از تحریکات جنسی و اموری مانند آن؛ اما تربیت جنسی غیر مستقیم، شامل جنبه هایی است که به نحوی بر رفتارهای جنسی دختر و پسر، تأثیر می گذارد، مانند: محبت به کودک، ارضای نیازهای روانی، پرورش فضایل اخلاقی، رشد باورهای دینی و مذهبی و اموری مانند آن.
 
مسائل مربوط به تربیت جنسی غیر مستقیم، اگرچه جنبه عام تربیتی دارند و مستقیما با تربیت جنسی، مرتبط نیستند، اما از آن جا که رشد طبیعی جنسی در دختر و پسر را تسهیل می نمایند و آنها را از انحرافات و اختلالات جنسی مصون نگه می دارند، به طور غیر مستقیم، با تربیت جنسی مرتبط اند. در اسلام، والدین، موظف اند که از همان آغاز تولد فرزند، زمینه رشد و تربیت طلبیعی (از جمله: رشد و تربیت جنسی) او را فراهم سازند.
 
دوره پیش از ازدواج، شامل دوره های تحول متفاوتی است. مسائلی که برای یک نوجوان چهارده تا هجده ساله مطرح است ، از کودک شش تا ده ساله، بسیار متفاوت است ؛ و لذا اگر چه دوره پیش از ازدواج، دوره خویشتنداری است، اما یکی از مسائل مهم، این است که ماهیت این مفهوم در دوره های مختلف سنی، بسیار متفاوت است؛ اگر چه گاهی ظاهر بعضی از رفتارها شبیه هم هستند.
 
مسئله دیگر ، نوع آموزش هاست. نوع آموزش های یک کودک، با نوجوانی که سال های نخست نوجوانی اش را طی می کند، تفاوت دارد. در آموزش کودکان، بیشتر شناخت و کنترل دیگران مطرح است؛ اما در آموزش نوجوانان، بیشتر، کنترل خود، مد نظر است و کنترل دیگران، در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد، مخصوصا مواقعی که نیاز است با بچه های بزرگتر از خود معاشرت داشته باشند.
 
 این گونه شناخت ها بیشتر لازم اند، به ویژه تمرین «جسارت» که از آموزش های لازم برای این سنین است؛ چرا که دو شرط لازم برای همه سنین (مخصوصا اواخر کودکی و ابتدای نوجوانی)، ابتدا، «درک هیجانات» و پس از آن «جسارت» عکس العمل مناسب در برابر دیگران است که باعث زمینه سازی بهداشت روان در حوزه تربیت جنسی می شود. البته جزئیات این مباحث را باید در آموزش های «هوش هیجانی» پیگیری کرد که بخشی از آن می تواند در خدمت تربیت جنسی قرار گیرد.
 

نویسنده: علی نقی فقیهی

 
پی نوشت: