تربیت دینی در آیه ۳۰ سوره روم (بخش دوم)
تربیت دینی در آیه ۳۰ سوره روم (بخش دوم)
در بخش پیشین به بیان مفردات و معنای آن پرداختیم. در این بخش به بیان تفسیر این آیه از نگاه علامه طباطبایی می پردازیم. با ما همراه باشید.
تربیت دینی در آیه ۳۰ سوره روم (بخش دوم)
تنها آیه ای که در مورد فطرت بیان شده و به طور خاص آن را منتسب به خدای متعال می داند، آیه مورد بحث است.
آیات هم ساختار با آیه ۳۰ سوره مبارکه روم
تنها آیه ای که در مورد فطرت بیان شده و به طور خاص آن را منتسب به خدای متعال می داند، آیه مورد بحث است.
روایات مربوط به آیه ۳۰ سوره مبارکه روم
غالب روایاتی که در ذیل این آیه آمده است به بیان مصادیق آن پرداخته است . برخی از آیات به بیان مصادیق «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» پرداخته و برخی احادیث دیگر به بیان مصادیق بخش « فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا» .
مصادیق «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» در روایات: مصادیقی که برای «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» بیان شده است عبارتند از : ولایت[۱]، اقامۀ نماز بدون توجه به راست و چپ[۲]، توجه به قبله به گونه ای که صورتی از عبادت بت ها در آن نباشد [۳].
مصادیق « فِطْرَتَ اللَّه » در روایات: مصادیقی که برای «فطرت الله» در «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا» ، فطرتی است که خدای متعال انسان را بر اساس آن بنا نهاد و سرشت او را آمیخت، عبارتند از : توحید[۴] ، اسلام[۵] ، معرفت به خدای متعال[۶] ، بنا نهادن ذات انسان بر لااله الا الله ، محمد رسول خدا و علی ولی خدا [۷].
مصادیق «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» در روایات: مصادیقی که برای «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» بیان شده است عبارتند از : ولایت[۱]، اقامۀ نماز بدون توجه به راست و چپ[۲]، توجه به قبله به گونه ای که صورتی از عبادت بت ها در آن نباشد [۳].
مصادیق « فِطْرَتَ اللَّه » در روایات: مصادیقی که برای «فطرت الله» در «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا» ، فطرتی است که خدای متعال انسان را بر اساس آن بنا نهاد و سرشت او را آمیخت، عبارتند از : توحید[۴] ، اسلام[۵] ، معرفت به خدای متعال[۶] ، بنا نهادن ذات انسان بر لااله الا الله ، محمد رسول خدا و علی ولی خدا [۷].
کارکرد آیه در تربیت دینی
«فطرت» به عنوان یک گنجینه ای که در درون هر انسانی وجود دارد می تواند امری مهم برای تربیت دینی قرار بگیرد. این گنیجنه به صورتی است که انسان را به طور ناخواسته ، خداخواه آفریده است.
این نکته بسیار مهمی در تربیت انسان های دین مدار و دین دار است. در اصل خدای متعال، ذات انسان را به گونه ای آفریده است که وجه دینداری او برتری بر تمامی وجوه دیگر دارد و این امر می تواند هم برای خود انسان تعالی بخش باشد و هم برای مربیان انسان که قصد دارند او را بر محوریت دین تربیت کرده و او ملزم به دینداری کنند .
با بیانی که آیه دارد مشخص می کند، این گنجینه درونی به هیچ وجه تغییر ناپذیر نیست و امری است که در هرجای جهان که انسانی بخواهد مورد خطاب دین قرار بگیرد، کارآیی دارد.
این نکته بسیار مهمی در تربیت انسان های دین مدار و دین دار است. در اصل خدای متعال، ذات انسان را به گونه ای آفریده است که وجه دینداری او برتری بر تمامی وجوه دیگر دارد و این امر می تواند هم برای خود انسان تعالی بخش باشد و هم برای مربیان انسان که قصد دارند او را بر محوریت دین تربیت کرده و او ملزم به دینداری کنند .
با بیانی که آیه دارد مشخص می کند، این گنجینه درونی به هیچ وجه تغییر ناپذیر نیست و امری است که در هرجای جهان که انسانی بخواهد مورد خطاب دین قرار بگیرد، کارآیی دارد.
تفسیر علامه طباطبایی از تفسیر آیه ۳۰ سوره روم در کتاب «المیزان فی تفسیر القرآن»[۸]
نویسندۀ کتاب، با بحثی که در مورد نوع « فاء» در صدر آیه بیان می دارد، آیه را نتیجه و فرع پذیرش آیه قبل یعنی آیه ۲۹ سورۀ روم می باشد. ایشان بیان می دارد :
«إذا ثبت أن الخلق و التدبیر لله وحده لا شریک له و هو سیبعث و یحاسب و لا نجاه لمن أعرض عنه و أقبل على غیره فأقم وجهک للدین و الزمه فإنه الدین الذی تدعو إلیه الخلقه الإلهیه.»[۹]
معنای اقامه وجه دین
حرف« لام» ی که در «للدین» آمده است بر نظر ایشان، «لام عهد» بوده و اشاره به اسلام دارد و با پذیرش آن می توان آیه را اینگونه تفسیر کرد: توجه به سوی آن بدون غفلت از آن، مانند کسی که به سوی چیزی روی می آورد و همه حواس و توجه خود را معطوف بدان می کند . این امر به گونه ایست که دیگر به هیچ طرف نه راست و نه چپ روی برنمی گرداند.[۱۰]
معنای حنیف
از آن روی که معنای «حنف» به معنای تمایل دو پا به سوی وسط می باشد ، به نظر علامه طباطبایی;، منظور از «حنیف»، اعتدال است .[۱۱]
«إذا ثبت أن الخلق و التدبیر لله وحده لا شریک له و هو سیبعث و یحاسب و لا نجاه لمن أعرض عنه و أقبل على غیره فأقم وجهک للدین و الزمه فإنه الدین الذی تدعو إلیه الخلقه الإلهیه.»[۹]
معنای اقامه وجه دین
حرف« لام» ی که در «للدین» آمده است بر نظر ایشان، «لام عهد» بوده و اشاره به اسلام دارد و با پذیرش آن می توان آیه را اینگونه تفسیر کرد: توجه به سوی آن بدون غفلت از آن، مانند کسی که به سوی چیزی روی می آورد و همه حواس و توجه خود را معطوف بدان می کند . این امر به گونه ایست که دیگر به هیچ طرف نه راست و نه چپ روی برنمی گرداند.[۱۰]
معنای حنیف
از آن روی که معنای «حنف» به معنای تمایل دو پا به سوی وسط می باشد ، به نظر علامه طباطبایی;، منظور از «حنیف»، اعتدال است .[۱۱]
پربازدیدترین:
محمدحسین افشاری
ادامه دارد…
پی نوشت:
[۱]. علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، قم، دارالکتب، ۱۳۶۷، چهارم، ج ۲، ص ۱۵۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان، تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۱۶، اول، ج ۴، ص ۳۴۱، ح ۸۳۲۶؛ص ۳۴۴، ح ۸۳۴۳؛ ص ۳۴۵، ح ۸۳۴۷؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵، چهارم، ج۴، ص ۱۸۱، ح ۴۹و ص ۱۸۲، ح ۵۱، ۵۲؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، کنزالدقایق و بحر الغرائب ، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸، اول، ج ۱۰، ص ۱۹۶، ۱۰۲٫
[۲]. علی بن ابراهیم، پیشین، ج ۲، ص ۱۵۵؛ سید هاشم بحرانی، پیشین، ج ۴، ص ۳۴۵، ح ۸۳۴۵؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، پیشین، ج۴، ص ۱۸۲، ح ۵۰؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، پیشین، ج ۱۰، ص ۱۹۶٫
[۳]. سید هاشم بحرانی، پیشین، ج۴، ص ۳۴۵، ح ۸۳۴۶٫
[۴]. سید هاشم بحرانی، پیشین، ج ۴، ص ۳۴۲، ح ۸۳۲۷، ح ۸۳۲۹ و ص ۳۴۲، ح ۸۳۳۱، ح ۸۳۳۲، ح ۸۳۳۳ و ص ۳۴۳، ح ۸۳۳۵، ح ۸۳۳۶، ح ۸۳۳۷ ، ص ۳۴۴، ح ۸۳۳۹، ح ۸۳۴۰ و ص ۳۴۴، ح ۸۳۴۴ و ص ۳۴۵، ح ۸۳۵۱؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، پیشین، ج۴، ص ۱۸۲، ح ۵۲، ح ۵۵ و ص ۱۸۳ ، ح ۵۷ ، ح ۶۱، ح ۶۲، ص ۱۸۶، ح ۷۰؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، پیشین، ج ۱۰، ص ۱۹۷؛ ص۱۹۸، ص ۱۹۹، ص ۲۰۰٫
[۵]. سید هاشم بحرانی، پیشین، ج ۴، ص ۳۴۲، ح ۸۳۲۸؛ ص ۳۴۳، ح ۸۳۳۴؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، پیشین، ج۴، ص ۱۸۲، ح ۵۴؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، پیشین، ج ۱۰، ص ۱۹۷٫
[۶]. سید هاشم بحرانی، پیشین، ج ۴، ص ۳۴۲، ح ۸۳۳۰ و ص ۳۴۴، ح ۸۳۴۱، ح ۸۳۴۲، عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، پیشین، ج ۴، ص ۱۸۴، ح ۶۴؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، پیشین، ج ۱۰ ، ص ۲۰۰٫
[۷]. علی بن ابراهیم قمی، پیشین، ج ۲، ص ۱۵۵؛ ابوالقاسم فرات بن ابراهیم کوفی، فرات کوفی، ص ۳۲۲؛ البرهان، ج ۴، ص۳۴۳، ح ۸۳۳۸؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی، پیشین، ج۴، ص ۱۸۳، ح ۵۹ ، ح ۶۰ و ص ۱۸۴، ح ۶۳، محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، پیشین، ج ۱۰، ص ۱۹۸٫
[۸]. محمد حسین طباطبایی، پیشین، ج ۱۶، ص ۱۷۸-۱۸۲٫
[۹]. همان، ص ۱۷۸٫ (ترجمه: وقتى ثابت شد که خلقت و تدبیر تنها از آن خداست، و او را شریکى نیست، و او به زودى خلق را مبعوث نموده و به حساب مىکشد، و نیز معلوم شد که در آن روز کسى که از او اعراض کرده باشد، و رو به غیر او آورده باشد، راه نجاتى ندارد، پس روى دل به سوى دین کن، و ملازم آن باش، که آن همان دینى است که خلقت الهى بدان دعوت مىکند.)
[۱۰]. همان، ص ۱۷۸٫
[۱۱]. همان.
بیشتر بخوانید:
تربیت دینی در آیه ۳۰ سوره روم (بخش اول)
تربیت دینی در آیه ۱۳۶ سوره نساء (بخش اول)
سخنی کوتاه در تربیت دینی
ضرورت تربیت دینی
تربیت دینی از منظر روایات
روش های تربیت دینی کودک در خانواده
روش تربیت دینی کودکان
