احترام به والدین در سیره قرآن و امام سجاد (ع)

خشنودی خدا در خشنودی پدر و مادر و نارضایتی پروردگار در ناخرسندی پدر و مادر است.

چکیده : پدر و مادر دو گوهر و هنری هستند که خداوند به این دنیای خاکی ارزانی داده است، هر چقدر بیشتر به این دو شاهکار خداوند احترام بگذاریم، قطعا رضایت بیشتر خداوند را کسب می کنیم. قدر پدر و مادر را بدانید تا زمانی که در کنارتان هستند.

تعداد کلمات ۱۱۵۲ / تخمین زمان مطالعه ۶ دقیقه

محبت و مهربانی با پدر و مادر، امری است که عقل و شرع به ضرورت آن اقرار می کنند. خداوند مهربان در قرآن مجید می فرماید: وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ. از روی محبت و مهربانی، بال فروتنی را برای پدرو مادرت فرود آور. ازجمله کارهائی که مایه خوشبختی و سعادت انسان و فرزندان و نسل او می‌شود، نیکی به پدر و مادر و معاشرت مودبانه و محترمانه با آنان است.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید؛ «هرکس دوست دارد عمری زیاد و روزی فراوان و روزگار خوشی داشته و از زندگی خود لذت ببرد، و فرزندانش به او احترام کنند، باید به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید چون این کار بخشی از اطاعت خداوند است.»[۱]

پدر و مادر به عنوان دو انسان فداکار و زحمتکش که تمام بارمسئولیت های مربوط به تربیت فرزند را بر دوش دارند در نزد خداوند از جایگاه منحصر به فردی برخوردار هستند به طوری که در آیات متعدد بر لزوم اطاعت و تکریم آنها فرمان داده شده است و ذات باری تعالی نام آنان را در ردیف نام خود قرار داده است و بر رعایت مقام و منزلت آنها تاکید نموده است.
خداوند حکیم احترام به پدر و مادر و فرمان برداری از دستورات مشروع آنان را در آیات متعددی از قرآن یادآوری فرموده و نیکی به آنان را پس از عبادت خویش ذکر کرده است: وقضی ربک الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا. خدای تو حکم کرد که جز او هیچ کس را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید.

در ادامه آیه فرزندان را به مهربانی – برخورد نیک و سخن و رفتار متواضعانه نسبت به پدر و مادر فرمان می دهد. فلا تقل لهما اف ولا تنهرهما وقل لهما قولا کریما واخفض لهما جناح الذل من الرحمه وقل رب ارحمهما کما ربیانی صغیرا[۲]… به آنان اف ( اوه ) نگو و آزار به آنان نرسان و با ایشان از روی تکریم سخن بگو پیوسته پرو بال تواضع و کوچکی را با رحمت و مهربانی برایشان بگستر و بگو پروردگارا چنان که آنان مرا در کودکی پرورش دادند تو در حق آنان رحمت و مهربانی فرما.
در این آیه خداوند از گفتن اوه ( اف ) به پدر و مادر که نشانه پایین ترین درجه اظهار ناراحتی است نهی فرموده و در روایتی نیز آمده است که اگر کلمه ای پائین تر از اف وجود می داشت از آن نیز نهی می شد یعنی خداوند اجازه نداده است حتی در شرایط کهولت سن پدر و مادر که معمولا پر توقع و پر زحمت می شوند فرزند حداقل ناراحتی را در مقابل آنان ابراز کند تا چه رسد به اینکه بر سر آنان فریاد بکشد و پرخاش کند.
حالا چه شده  است که فرزندان، احترامی برای والدین خود قائل نیستند و آنها را با اسم کوچک شان صدا می‌زنند و در زمان پیری بجای اینکه عصای دست باشند، آنها را به خانه سالمندان می‌سپارند.
پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله) فرمود: خشنودی خدا در خشنودی پدر و مادر و نارضایتی پروردگار در ناخرسندی پدر و مادر است.

با توجه به علم و عصمت امامان(ع)؛ مطمئناً رفتار آنان نسبت به پدر و مادر، بهترین رفتارها بوده و تحقیقاً رفتاری که موجب آزار والدین باشد از آنان سر نمی‌زد و بهترین الگو هستند برای ما که پیرو آنها هستیم.

در بخش رفتار و عمل؛ به روایتی از امام سجاد(ع) می‌پردازیم:
حضرتشان از غذا خوردن با مادر خود امتناع داشت، سوال کردند که شما با آن کوششى که درباره صله رَحِم دارى و از همه مردم نسبت به ‌خویشاوند مهربان‌ترى؛ چرا با مادر خود غذا نمی‌خورى؟ فرمود: «من می‌ترسم لقمه‌اى را بردارم که چشم مادرم به آن لقمه باشد.
البته این روایت با توجه به تعلیل موجود در آن، به معنای آن است که در یک ظرف با هم غذا نمی‌خوردند، نه این‌که اصلاً در کنار هم و بر سر یک سفره غذا نخورند. (۳)
واقعا، اگر ما پیرو ائمه هستیم باید یک مقایسه ای بین خودمان و ائمه داشته باشیم که آیا شباهت بین ما وجود دارد یا نه.

خدایا چنان کن که من از پدر و مادرم آن گونه بیم نمایم که از پادشاه خودکامه، و به آن دو همچون مادری بس مهربان و دلسوز نیکی کنم، و فرمان برداری از پدر و مادر و نیکی کردن من در حق ایشان را برای من از خواب در چشم خواب آلودگان، شادی آورتر و از آب خنک در کام تشنگان، گواراتر ساز تا خواهش ایشان را بر خواهش خویش ترجیح دهم و خرسندی آنان را بر خرسندی خود مقدّم دارم و نیکی آن دو در حق خودم را بسیار بینم؛ اگرچه اندک باشد و نیکی خود در حق آنان را اندک بینم؛ اگرچه بسیار بُوَد.
خدایا آوای مرا در برابر ایشان نرم و آهسته گردان و سخنم را خوشایند شان ساز و مرا با آن دو نرم خو کن و مرا دل سوز ایشان قرار ده و چنان کن که با آنان خوش رفتار و غم خوار شوم.
خدایا آن دو را به پاس آنکه پرورشم داده اند، پاداشی نیک ده و چون مرا عزیز و گرامی داشته اند، ثواب بزرگی عطای شان کن و در مقابل حفظ و حمایت من در خردی، جانب ایشان را نگاه دار(۴)

جمله آخر و تذکری برای آنهایی که پدر مادرشان زنده هستند ولی خبری از آنها نمی‌گیرند. آدم ها وقتی کودک هستند می خواهند برای پدر مادرشان هدیه بخرند ولی پول ندارند. وقتی که بزرگتر می شوند پول دارند اما وقت هدیه خریدن را ندارند. اما می رسد روزی که آدم ها پول دارند، وقت هم دارند ولی دیگر پدر مادر ندارند. قدر داشته های مان را بدانیم و با بی مهری با آنها برخورد نکنیم، چون می‌رسد روزگاری که خودمان هم پدر یا مادر می‌شویم و حسرت اینکه چرا به آنها احترام نگذاشتیم را می خوریم.
مهم‌ترین نکته آن است که هر کس به اندازه زحمت و محبتی که برایمان می‌کشد شایسته و سزاوار قدردانی، ستایش و احترام است و لذا پدر و مادر ستودنی‌ترین عناصر زندگی ما هستند که احترام در مقابل آنها فضایی نامحدود دارد.

پاورقی
[۱] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، جلد ۷۴،چ قدیم، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، ص ۸۵
[۲] قرآن، سوره اسراء، آیه ۲۳ و ۲۴
[۳] شیخ صدوق، خصال، ج ۲، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۶۲، ص ۵۱۸
[۴] امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه، ترجمه: محمدمهدی رضایی، دعای بیست و چهارم، ص ۵۶

منبع
قرآن کریم.
امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه، ترجمه: محمدمهدی رضایی، دعای بیست و چهارم
شیخ صدوق، خصال، ج ۲، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۶۲
محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، جلد ۷۴،چ قدیم، ناشر: دارالکتب الاسلامیه