بشنوید | شب یلدا به چه قطعاتی گوش دهیم؟
امشب «شب چله» است. یکی از کهن‌ترین مناسبت های ایرانی که موسیقی در آن نقشی پررنگ دارد. اقوام ایرانی همه ساله شب یلدا در کنار یکدیگر جمع می شدند و با جشن و شادی و نواختن ساز به استقبال زمستان می رفتند اما یلدای امسال زیر سایه کرونا برگزار می‌شود و همانند سال‌های قبل امکان هم نشینی با دوستان و آشنایان وجود ندارد.
ایسنا: برخی پژوهشگران موسیقی می گویند «امروزه هیچ موسیقی مربوط به اقوام ایرانی برای مناسبت بااهمیتی مانند یلدا در دسترس نداریم» و «اگر واژه یلدا در ترانه‌ها و تصنیف‌ها می‌آید، لزوما اشاره به جشن شب چله یا یلدا نیست و بیشتر مربوطه به درازای شب است». به نظر می‌رسد نمونه‌ی آن نیز از موسیقی مطرب‌های دوره‌گرد رایج شده است که شاید در موسیقی‌های روحوضی نیز بیشتر نمود پیدا می‌کرده که یک نمونه هم از زنده‌نام مرتضی احمدی در دست است و در آن اشاره به اهمیت شب‌های چله در قدیم می‌شود.
با این همه اگرچه از موسیقی مختص این شب چندان مکتوبات و سند تاریخی باقی نمانده اما از آنجا که شب یلدا نیز یک دور هم بودن شاد تلقی می شود، طبیعتاً موسیقی شاد و نشاط آوری را به همراه دارد. در این میان از آیین‌های موسیقایی نام برده می‌شود که مردم هر شهر در گوشه و کنار با اجرای آن یلدای خود را به صبح می‌رسانند؛ به عنوان مثال مردم نهاوند شب چله را گرامی داشته و جامه رنگارنگ می‌پوشند و این ترانه را می‌خوانند: «اول چاره چاره هم عیده هم بهاره».
در ملایر شب یلدا را «چله‌زری» می‌نامند. آن‌ها روی بام خانه تختی می‌گذارند و گروه نوازنده‌ای با سازهای کمانچه و ضرب می‌نوازند. مردم دور تخت حلقه می‌زنند و این ترانه را می‌خوانند: «چله‌زری، چله‌زری امسال و سال دگری عروس کیه، عروس کیه چله‌زری می‌باشه چو ماه تابان رخش چهره‌پری می‌باشه چله‌زری جان چله‌زری جان عزیزم، ماه تابان مبارکه، مبارک شب چله مبارک ».
در آذربایجان نیز در بزرگداشت شب یلدا در گذشته شعری می‌خوانند که ترجمه فارسی‌اش چنین است: «ای چله چله برادر اسبت را تازیانه بزن برادر آمدم یکبار هم سخن نگفتی تا دلم وا شود ای برادر».
از همه اینها که بگذریم، یکی از به یاد ماندنی آثار مربوط به شب یلدا، قطعه «شب چله» از مرتضی احمدی است.
در ادامه می توانید این قطعه را بشنوید:
زنده‌یاد مرتضی احمدی خواندن ۴۰۰ ترانه ضربی را در کارنامه کاری خود ثبت کرد. این هنرمند باسابقه توانست در دوران عمر با عزت خود چند کتاب تألیفی را هم در زمینه فرهنگ مردم تهران همچون «فرهنگ بر و بچه‌های ترون» و «پرسه در احوالات ترون و ترونیا» منتشر کند.
در بین آثار هنرمندان نسل جوان و با مایه‌های پاپ نیز می‌توان به اثر «شب یلدا» از کوروش یغمایی که یکی از مشهورترین و ماندگارترین آثار او است، اشاره کرد. «شب یلدا» جزو قطعات آلبوم‌های کوروش یغمایی نبود و به صورت تک آهنگ منتشر شد.
قسمتی از اثر یلدایی افشین مقدم نیز به صورت زیر است:
قطعه «یلدا» از محمد معتمدی با آهنگسازی احمد مقدسی‌زاده و ترانه بهمن محمدزاده یکی از قطعاتی است که فضایی محزون دارد و برای شب یلدا ساخته شده است؛ البته این خواننده به تازگی آلبومی به نام «تهران عاشق» را با آهنگسازی محمدرضا چراغعلی به صورت رایگان و برای شب یلدا منتشر کرده است.
همچنین قطعه یلدا از محمد معتمدی را نیز می‌توانید بشنوید:
