اگزما و درمان آن

اگزما نوعی بیماری است که جزو امراض زیر جلدی به شمار می‌رود و مدت آن مرض طولانی خواهد بود. این بیماری که شایع‌ترین بیماری پوستی را تشکیل می‌دهد به انواع و اقسام شکل‌ها ظاهر می‌شود، مهم‌ترین اشکال آن خشک و‌‌ تر بودن آن است، این بیماری بیشتر در اثر حساسیت یا آلرژی به وجود می‌آید. بدن انسان احتیاج به مواد عالی دارد لذا در اثر خوردن روغن‌های نباتی و در مقابل، نخوردن روغن حیوانی بدن فاقد از مواد اولیه می‌باشد، در این صورت اگزما، جرب و سودا بسیار فراوان گردیده و دامن‌گیر افراد شده است. البته تمام این گونه امراض در اثر کندی کبد است که سمومات را نمی‌تواند دفع کند، لذا انسان مبتلا به این قسم از امراض خواهد شد و کندی کبد ممکن است در اثر شیر کامل نخوردن در هنگام طفولیت نیز باشد. پنبه‌دانه که آن را گاودانه هم می‌گویند و قائدتاً باید خوراک گاوها باشد، از آن روغن استخراج کرده و با تبلیغات وسیع و جار و جنجال آن را به جای روغن‌های حیوانی به خورد ما انسان‌ها داده و می‌دهند. از آن هنگام که روغن‌های نباتی جایگزین روغن‌های حیوانی شده‌اند، به علت این که اگزما، جرب، سودا، خارش پوست بدن و جوش‌های نامنظم فراوان شده‌اند روغن‌های نباتی جذب بدن نخواهند شد و مستقیم از راه مدفوع دفع می‌شوند. بدن انسان احتیاج به مواد عالی دارد لذا در اثر خوردن روغن‌های نباتی و در مقابل، نخوردن روغن حیوانی بدن فاقد از مواد اولیه می‌باشد، در این صورت اگزما، جرب و سودا بسیار فراوان گردیده و دامن‌گیر افراد شده است. البته تمام این گونه امراض در اثر کندی کبد است که سمومات را نمی‌تواند دفع کند، لذا انسان مبتلا به این قسم از امراض خواهد شد و کندی کبد ممکن است در اثر شیر کامل نخوردن در هنگام طفولیت نیز باشد. در اثر خوردن مشروبات الکلی و یا مبتلا بودن به دخانیات و خوردن گوشت، چربی‌جات و تخم‌مرغ زیاد و خوراکی‌های جوهردار و امثال این‌ها، سبب کندی کار کبد است و نتیجه‌ی آن ایجاد اگزما، جرب و یا سودای ضعیف و شدید می‌باشد.

انواع بیماری اگزما:

انواع مختلف و متعددی از اگزما وجود دارند. بعضی از آن‌ها با عوامل خاصی شعله‌ور می‌شوند، ولی بقیه مثل اگزمای سکه‌ای، بدون هیچ علت مشخصی رخ می‌دهند.

اگزمای آتوپیک:

این حالت شایع‌ترین شکل اگزما است. معمولاً برای اولین بار در شیرخوارگی ظاهر می‌شود و ممکن است شعله‌ور شدن آن در طول نوجوانی و بلوغ تداوم یابد. علت این وضعیت نامشخص است، اما افرادی که یک تمایل ارثی به آلرژی دارند از جمله آسم، نسبت به این وضعیت حساس‌ترند.

درماتیت تماسی:

تماس مستقیم با یک ماده‌ی محرک یا یک واکنش آلرژیک به یک ماده می‌تواند باعث این نوع اگزما شده که درماتیت تماسی خوانده می‌شود. این وضعیت در هر سنی می‌تواند رخ دهد.

درماتیت سبورئیک:

این شکل از اگزما شیرخواران و بالغین را مبتلا می‌کند. علت دقیق درماتیت سبورئیک ناشناخته است، هرچند این وضعیت اغلب همراه با یک ارگانیسم شبه مخمر بر روی پوست می‌باشد.

اگزمای سکه‌ای (نودولر):

نام دیگر آن اگزمای دیسکوئید است. این وضعیت در مردان، بسیار شایع‌‌تر از زنان می‌باشد. در اگزمای سکه‌ای پچ های خارش‌دار سکه‌ای شکل بر روی بازوها و ساق‌ها ایجاد شده و نواحی مبتلای پوست ممکن است دارای ترشح شده و دچار پوسته‌ریزی یا تاول شوند. علت این بیماری ناشناخته است.

اگزمای آستئاتوتیک:

این بیماری در افراد مسن خیلی شایع‌‌تر بوده که به علت خشک شدن پوست در نتیجه‌ی افزایش سن به وجود می‌آید. به صورت پوسته‌دار در هر جایی از بدن بروز کرده و زود ترک بر می‌دارند.

اگزمای دیس هیدوتیک:

این شکل از اگزما در قسمت‌هایی از پوست که ضخیم‌ترند ایجاد می‌شود، مثلاً بر روی انگشتان، کف دست‌ها و پاها تاول‌های خارش‌دار متعددی ایجاد شده، به طوری که گاهی اوقات به هم متصل می‌شوند تا نواحی بزرگ و ترشح‌داری را ایجاد کنند، علت آن نامشخص است.

اگزمای کودکان:

برای درمان اگزمای کودک باید مادری که کودک را شیر می‌دهد کلم و روغن ماهی بخورد و از روغن ماهی دو یا سه قطره هم به کودک بخوراند.

اگزمای دست‌ها:

اگزمای دست می‌تواند پایدار، دردناک و ناخوشایند باشد، نکات زیر ممکن است به کنترل و درمان اگزما کمک کنند:
* از فرو بردن دست‌هایتان در آب برای مدت طولانی اجتناب ورزید. در صورت امکان برای حفاظت هنگام شستشو، از دستکش پنبه‌ای (نخی) در داخل دستکش لاستیکی استفاده کنید.
* از دست‌هایتان با پوشیدن دستکش یا استفاده از کرم های محافظ قبل از انجام نظافت، باغبانی یا کارهای تعمیراتی در منزل و یا برخورد با مواد محرک محافظت کنید.
* انگشترها را قبل از استفاده از شوینده‌ها یا مواد شیمیایی درآورید تا از به دام افتادن این مواد و آسیب به پوست جلوگیری شود.
* مکرراً از کرم‌های نرم کننده برای مرطوب کردن پوست استفاده کنید و دست‌هایتان را با صابون‌های ملایم بشویید.

توصیه:

استفاده از کرم‌های محافظ قبل از انجام کارهای خانه، می‌تواند مانع از تماس مواد محرک مثل شوینده‌ها با پوست شود. از کرم‌های نرم کننده که پوست را مرطوب می‌کنند باید بعد از شستن دست‌ها استفاده کرد.

مبارزه با اگزما:

اگر از ابتدا که آثار اگزما در بدن هویدا می‌شود شخص شروع کند به صاف کردن خون و از خوردن تخم‌مرغ، چربی، گوشت کثیف و مانده، پیاز و تره جلوگیری به عمل آورد، مرض شیوع پیدا نخواهد کرد و باید در مقابل، مبردات مثل کاهو و سبزیجات دیگر مثل خرفه و گشنیز میل فرماید که مرض مرتفع شده و ابداً آثار نخواهد گذاشت و باید در همان اوایل جلوگیری به عمل آید و همان روزهای اول سرچشمه را بست و اگر جلوگیری نشود و یا سهل‌انگاری شده و بی‌مبالاتی کنند و ناپرهیزی بنمایند، خود و خانواده، حتی کودکان بی‌گناه و اجتماع را مبتلا ساخته و هر قدر هم معالجه کنند گاهی ممکن است تأثیر نبخشد و خود باعث شوند که مادام‌الحیات تا آخرین لحظات عمر مبتلا باشند. آثار و علایم آن، خارش‌های پیاپی و پس از خارش احساس حرارت و گرمی در زیر موضع خارش است و گاهی مانند سری که شوره می‌زند همان قسم شوره پس می‌دهد و نوعاً در پشت گردن، سر، زانوها و زیر آرنج، دست‌ها، ساق پا، اطراف بیضه‌ها، پشت دست‌ها و لای انگشتان قرار می‌گیرد، اگر در اولین روزها به مدت دو یا سه روز پیاپی آش آب غوره که سبزی آن گشنیز و برگ چغندر باشد میل شود، به کلی مرض خوب خواهد شد، به نحوی که خود صاحب مرض شک می‌کند و با خود می‌گوید که من در اشتباه بودم، این نه مرض سودا بوده نه جرب و نه اگزما. در صورتی که از همان اول مقدمه‌ی سودا بوده و در اثر میل کردن آش آب غوره حرارت بدن کاسته و خون تصفیه و اخلاط اربعه منظم و دستگاه گوارش خوب و ترشحات غدد لوزالمعده مرتب و معده سبک شده و مرض فروکش کرده و از بین رفته است. در هر حال باید کاملاً مواظبت و ممارسات کرد که انسان به این‌گونه امراض صعب العلاج خود را دچار نسازد که غفلت موجب پشیمانی و پشیمانی موجب پریشانی خواهد شد، لذا علاج واقعی قبل از وقوع باید کرد. باید از خوردن مسکرات نوشابه‌های الکلی و خوراک‌های حاد از قبیل: خرما، کشمش، مغز گردو، تره، تخم‌مرغ، نان خامه‌ای، ارده، شیره، حلوا و امثال این‌ها و یا ادویه‌جات زیاد از قبیل فلفل، میخک، زنجبیل، دارچین، نارگیل، کاچی، پسته‌ی خام و امثال این‌ها به طور افراط پرهیز کرد، مگر به قدر لزوم و ضرورت. به قول حکیم نظامی:

از آب همه زلال خیزد… از خوردن پُر ملال خیزد

به طوری که آب هم زیادی‌اش سنگینی می‌آورد و معده را ناراحت می‌کند. خوب است بدانید هر نوع ادویه‌جاتی که زیاد مصرف شود کلیه را تنبل و کبد را نامرتب و دستگاه صافی را در بدن راکد کرده و انسان را دچار این قبیل امراض می‌کند و البته به جای حلویات و مسکرات و اغذیه‌ی حاد باید از خوردن آب غوره، تمرهندی، تمرک جرات، عناب، قرقروت،‌ پرتقال، ماست، لیموشیرین، لیموترش، نارنگی، ترنج، نارنج، تمشک،‌ زرشک، آب زرشک، کاسنی، خرفه، گشنیز، کاهو و امثال این‌ها در مواقع بروز و حدوث مرض دریغ و مضایقه نکنید و اگر نتوانستید خون را به وسیله‌ی اغذیه صاف کنید و یک تا سه شاخ حجامت کردن نیز بلا اشکال به نظر می‌رسد. لازم به ذکر است که مبتلایان به اگزما و جرب باید از پوشیدن لباس‌های پشمی، نایلونی و بلند خودداری کنند و لباس آن‌ها باید از کتان و پنبه باشد، هم چنین از خوردن نوشابه‌های الکلی و گازدار، جویدن آدامس و خوردن آجیل، غذاهای حاد و سبزیجات آهن‌دار مخصوصاً اسفناج و تره و از غذاهای بودار و سرخ شده و خوردن نمک، سرکه و پیاز، خودداری کرده و از صابون زدن به بدن مخصوصاً تاید و موادهای اسیدی دیگر پرهیز کنید. برای درمان آن نیز می‌توان در اوایل بروز بیماری که کاملاً ریشه ندوانیده با ماست و سدر روزی سه مرتبه شستشو داد.

* گل هماض ۱ برابر، سدر ۴ برابر، گل خطمی ۴ برابر و گل ریواس ۳ برابر، همه را نرم بسایید، هر بار مقداری از آن را با ماست مخلوط کرده و دو، سه مرتبه در طول روز موضع را با آن بشویید.
* برگ عناب، برگ کاسنی، برگ بید، برگ یا گل تمر و گل خطمی از هرکدام به مقدار مساوی را با هم مخلوط کرده، با ماست گاو خمیر کنید و روزی چهار مرتبه بمالید.
* پوست هندوانه‌ی خشک را با عناب و تخم کاسنی و تخم خرفه به مقدار مساوی نرم بسایید، با ماست مخلوط کرده و بمالید.
* تخم خیارین، تخم خرفه، تخم کاسنی، تخم کاهو و سدر را به میزان مساوی نرم بسایید، با ماست خمیر کرده و آن را روزی ۵ مرتبه صبح، ظهر، عصر، اوایل شب اواخر شب و بر روی اگزما بمالید.
* مغز فلوس، خاکشیر تلخ، خارخاسک، سدر، جوش شیرین و گل خطمی از هرکدام به مقدار مساوی را نرم بسایید و با ماست مخلوط کرده و هر روز از ۳ تا ۵ مرتبه به محل اگزما بمالید.
* همه روزه، صبح‌ها روزی ۴ مثقال سولفات دو منیزی را میل کنید. صبح روز اول که سولفات را در آب حل کرده و میل فرمودید تا هنگام ناهار هیچ چیز دیگری نخورید و برای ناهار، آش آب غوره میل فرمایید، بسیار مؤثر و مفید است.
* اکسید دوزنگ، اسید بوریک، گلیسیرین، پودر تالک و آب جوشیده از هرکدام ۱۵ گرم را با هم مخلوط کنید و بر روی زخم‌های اگزما بمالید.
* پنج گرم اسید کلریدریک در ۲۰۰ گرم آب جوشیده و مخلوط کنید سپس پنبه‌ای را به آن آغشته کرده و بر روی اگزما بمالید.
* پودر تالک ۲۰ گرم، پودر درماتل ۴ گرم و پودر اسید بوریک ۵ گرم، همه را با هم مخلوط کرده و پودرها را بر آن بپاشید.
* پودر اکسیددوزنگ ۲ گرم، سولفات دوکوئیور ۳% سانتی، سولفات دوزنگ ۵% سانتی، وازلین ۱۰۰ گرم و لانولین ۳۰ گرم، همه را مخلوط کرده و روی اگزما روزی چند بار خوب بمالید.
* نشاسته‌ و پودر تالک را از هرکدام ۱۰ گرم با هم مخلوط کنید و بر آن بپاشید.
* اگر سولفات دوکوئیور ۱۲ گرم، سولفات دوزنگ ۳۵ گرم، کامفر ۶ گرم، پودر زعفران ۳ گرم و آب جوشیده یا آب مقطر ۱۵ گرم، با هم مخلوط شوند. برای کمپرس زخم‌های اگزمایی بسیار نافع است.
* شاه تره و ریشه‌ی پونه را از هرکدام ۲ مثقال بجوشانید و عوض چای میل کنید.
* همه روزه، روزی یک استکان خاکشیر میل کنید.
* گوگرد ۴ مثقال، کات کبود ۱ مثقال و حنا ۸ مثقال را نرم بسایید، بعد همه را با هم مخلوط کرده و زرده‌ی تخم مرغ را با آن ترکیب کنید، به قدر کافی کره‌ی گاو نیز به آن بیافزایید و روزی سه بار به محل اگزما بمالید.
* پنج گرم گوگرد زرد را نرم بسایید، بعد با ۴۰ گرم روغن کنجد مخلوط کنید و خوب به هم بزنید تا رسوب نکند و هر روز به محل اگزما بمالید.
* یک عدد انار بزرگ را خرد کرده و در سرکه بپزید تا کاملاً له شده و به صورت خمیر درآید، بعد مغز تخم کدو، مغز تخم خیار و مغز تخم گرمک از هرکدام ۲۵ گرم، زاج سفید و گوگرد زرد از هرکدام ۵ گرم و پوست هلیله‌ی زرد و مازو از هرکدام ۱۰ گرم، همه را نرم بسایید، ابتدا تخمه‌ها را جدا از دارو بسایید، بعد همه را با خمیر انارها مخلوط کرده و بر محل اگزما بمالید.
* ریشه‌ی درخت گز را نرم بسایید، بعد با پیه مرغ آمیخته و بمالید.
* ریشه‌ی برنجاسف را بجوشانید و روزی چند مرتبه بر محل اگزما بمالید.
* سفیدآب قلع و گوگرد زرد از هرکدام ۵ گرم را با ۱ لیوان آب لیموترش مخلوط کنید، بعد قدری هم سرکه اضافه کرده و بمالید.
* صبر زرد، قنبیل، حنا، کات کبود، براده‌ی مس و مقل ازرق را به نسبت مساوی در سرکه حل کنید و بمالید.
* سفیدآب قلع، سرنج، مردار سنگ و زاج را به نسبت مساوی با آب لیمو مخلوط کنید و بعد کمی هم عسل و کمی روغن زیتون به آن اضافه کرده و بر محل اگزما بمالید.
* مورد ساییده شده را با آب مخلوط کنید و بمالید.
* پوست تمرهندی را با آب خمیر کنید و بمالید.
* کمی تنباکوی حکوم سوخته شده را با ماست مخلوط کنید و بمالید.
* پنج گرم کات کبود را در یک فنجان گلاب بخیسانید، بعد با ۵ گرم موم عسل مخلوط کنید و یا کات کبود را نرم بسایید و با موم عسل و روغن کنجد آمیخته و بمالید.
* روغن چوب گز و یا روغن جو و یا روغن پوست نارگیل و یا عرق پوست نارگیل را بر موضع بمالید.
* گل خطمی را بسایید و با سدر مخلوط کنید و بمالید.
* صندل، نارگیل، گوگرد و مازو را نرم بسایید، بعد با آب لیموترش مخلوط کنید و بمالید.
* زنیان و نخود را به نسبت مساوی نرم بسایید، بعد خمیر کرده و بمالید.
* برگ کرچک را بکوبید و با آب مخلوط کرده و مرتباً روی موضع بمالید و مدت زیادی تا بهبودی کامل تکرار کنید.
* سیر را بکوبید و با آب مازو حل کنید و بمالید و کمی صبر کرده، بعد بشویید.
* شاه تره را نرم بسایید، بعد ۱۰ گرم از آن را با ۵ گرم حنا و ۲/۵ گرم زاج سبز بوداده مخلوط کنید و نرم بسایید، سپس با یک فنجان ماست مخلوط کرده و بمالید.
* کوبیده‌ی مازو و سرکه یا کوبیده‌ی تخم و برگ و ریشه‌ی ترشک و سرکه یا خربق سیاه و سفید و سرکه یا خردل و سرکه یا ریوند چینی و سرکه یا تخم تمرهندی ساییده شده و آب لیمو یا جدوار و آب لیمو یا آب غوره یا سرکه یا تخم مرو و سرکه یا براده‌ی آهن و سرکه یا کات کبود و سرکه یا براده‌ی مس و سرکه یا روغن ترب یا روغن بادام تلخ یا روغن گردو یا روغن سندروس یا روغن شقایق یا عرق گندم یا روغن جو یا عرق جو یا روغن چوب گز یا عرق چوب گز را بر موضع بمالید.
لازم به ذکر است که مبتلایان به اگزما و جرب باید از پوشیدن لباس‌های پشمی، نایلونی و بلند خودداری کنند و لباس آن‌ها باید از کتان و پنبه باشد، هم چنین از خوردن نوشابه‌های الکلی و گازدار، جویدن آدامس و خوردن آجیل، غذاهای حاد و سبزیجات آهن‌دار مخصوصاً اسفناج و تره و از غذاهای بودار و سرخ شده و خوردن نمک، سرکه و پیاز، خودداری کرده و از صابون زدن به بدن مخصوصاً تاید و موادهای اسیدی دیگر پرهیز کنید.

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (۱۳۹۵)، دائرهالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.
نویسنده: احمد حاجی شریفی