با علت تکرر ادرار و علائم و روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا شوید
علت تکرر ادرار در طول شبانه روز چیست و آیا این مشکل می‌تواند مرتبط با بیماری خطرناکی باشد؟ چگونه علت تکرر ادرار تشخیص داده می‌شود؟ دراین مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
تکرر ادرار به معنای نیاز به دفع ادرار، بیش از حد معمول است. این مشکل ممکن است که امور روزمره را مختل کرده، چرخه خواب را به هم بریزد و همچنین نشانه‌ای از یک بیماری دیگر باشد. افراد زیادی دچار این عارضه می‌شوند. وقتی فردی در روز بیش از ۳ لیتر ادرار کند، ادرار او زیاد است.
تکرر ادرار کاملا با «بی‌اختیاری ادرار» متفاوت است که در آن فرد بدون اراده دفع ادرار می‌کند. این مشکل گاهی نشانه‌ای از یک بیماری جدی است و تشخیص زودهنگام آن بیماری نیز می‌تواند منجر به درمان به موقع و موثر و جلوگیری از سایر عوارض شود.
تکرر ادرار چیست؟
زمانی که فرد نیاز دارد دفعات زیادی به دستشویی برود، دچار تکرر ادرار است. ادرار راهی است که بدن مایعات زائد را از بدن خارج می‌کند. ادرار حاوی آب، اسید اوریک، اوره، سموم و مواد زائد است که از بدن خارج می‌شوند. کلیه‌ها نقش اساسی را در این فرآیند ایفا می‌کنند.
ادرار تا زمانی که مثانه پر شود، در مثانه باقی می‌ماند و سپس فرد نیاز به دفع آن را پیدا می‌کند. چنانچه که گفته شد، تکرر ادرار کاملا با بی‌اختیاری ادرار متفاوت است. تکرر ادرار تنها به این معناست که فرد نیاز دارد بیش از حد معمول به دستشویی برود. ممکن است که فرد به همراه بی‌اختیاری ادرار به تکرر نیز دچار باشد، اما این دو کاملا با هم متفاوت هستند.
بیشتر افراد طی ۲۴ ساعت شبانه‌روز، بین ۶ تا ۷ مرتبه ادرار می‌کنند. تکرر ادرار را می‌توان نیاز به ادرار بیش از ۷ بار در ۲۴ ساعت با نوشیدن ۲ لیتر مایعات نیز دانست. با این حال، شرایط هر فرد نسبت به دیگری کاملا متفاوت است و اکثر افرادی که دچار تکرر ادرار هستند، پس از اینکه دچار یک ناراحتی حاد شدند، به پزشک مراجعه می‌کنند. کودکان مثانه کوچک‌تری دارند، از این جهت، طبیعی است که بیشتر ادرار کنند.
برخی نکات کلی در مورد تکرر ادرار
- تکرر ادرار با بی‌اختیاری ادرار کاملا فرق دارد.
- بیشتر افراد بین ۶ تا ۷ مرتبه در ۲۴ ساعت شبانه‌روز دفع ادرار می‌کنند. ادرار بیش از این ممکن است نشانه تکرر ادرار باشد، با این حال، شرایط هر فردی با دیگری کاملا متفاوت است.
- تکرر ادرار معمولا تنها زمانی که موجب کاهش کیفیت زندگی فرد شود، یک مشکل حاد به حساب می‌آيد.
- تکرر ادرار را می‌توان با برخی حرکات ورزشی و تمرینات درمان کرد. اما اگر فرد دچار بیماری زمینه‌ای مانند دیابت باشد، نیاز به درمان‌های خاص دارد.
علت و دلایل تکرر ادرار
ادرار فرایندی پیچیده است که اندام‌های مختلف بدن در آن درگیر هستند. برخی تغییرات می‌تواند مجاری ادرار را فعال‌تر کند. علل مرتبط به سبک زندگی شامل نوشیدن مایعات زیاد، به خصوص کافئین یا الکل نیز می‌تواند موجب تکرر ادرار شود.
نوشیدن مایعات زیاد در شب، می‌تواند چرخه خواب را به هم بریزد. همچنین تکرر ادرار می‌تواند تبدیل به یک عادت شود. با این وجود، تکرر می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کلیوی یا مجاری ادرار، مشکلات مثانه یا سایر بیماری‌ها و مشکلات مانند دیابت شیرین، دیابت بی‌مزه، بارداری یا مشکلات غده پروستات باشد.
سایر علل یا عوامل مرتبط به تکرر ادرار عبارتند از:
- اضطراب
- داروهای ادرارآور مانند کلروتیازید که موجب افزایش حجم ادرار می‌شوند
- مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که خاصیتی ادرارآور دارند
- سکته مغزی و سایر بیماری‌های مرتبط به مغز یا دستگاه عصبی
- عفونت مجاری ادرار
- تومور یا توده در ناحیه لگن
- سیستیت بینابینی، نوعی التهاب دیواره‌ی مثانه
- سندرم مثانه‌ی بیش‌فعال که باعث انقباض غیرارادی مثانه می‌شود، موجب می‌شود فرد احساس دفع ادرار مکرر و ناگهانی پیدا کند
- سرطان مثانه
- سنگ مثانه یا کلیه
- بی‌اختیاری ادرار
- تنگی مجرای ادرار
- تابش پرتو به لگن، همچون در طول درمان سرطان یا موارد دیگر
- دیورتیکولیت روده بزرگ که در آن، کیسه‌های کوچک و تحت فشاری در دیواره‌ي روده بزرگ به وجود می‌آید
- بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا
علائم و نشانه‌های تکرر ادرار چیست؟
یکی از علائم اصلی تکرر، دفع ادرار زیاد است. اگر فرد علائم دیگری هم دارد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری جدی‌تری باشد. شب‌خیزی که همان نیاز به ادرار در طول شب است و موجب برهم خوردن چرخه خواب می‌شود، ممکن است نشانه دیابت شیرین یا بی‌مزه باشد.
سایر علائمی که ممکن است نیاز به توجه بیشتر داشته باشند، عبارتند از:
- احساس درد، ناراحتی و سوزش هنگام ادرار
- ادرار خونی، کدر یا سایر رنگ‌های غیرمعمول ادرار
- از دست دادن تدریجی کنترل مثانه یا بی‌اختیاری ادرار
- مشکل در ادرار با وجود احساس شدید به دفع
- وجود ترشحاتی از آلت تناسلی (هر دوی مردان و زنان)
- افزایش اشتها یا تشنگی
- تب یا لرز
- استفراغ یا حالت تهوع
- کمردرد یا درد پهلو
چنانچه فرد علائم دیگری داشته باشید، یا اینکه تکرر ادرار روی کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد، بهتر است که هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند.
تکرر ادرار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت کلیه نیز باشد. چنانچه عفونت درمان نشود، ممکن است به کلیه‌ها آسیب جدی و دائمی وارد شود. علاوه بر این، باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند، پتانسیل ورود به جریان خون را داشته می‌توانند موجب سرایت عفونت به سایر نواحی بدن شوند. در این حالت عفونت می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و نیاز به توجهات پزشکی دارد.
روش‌های تشخیص تکرر ادرار
پزشک معالج سوابق بیماری فرد را بررسی کرده و یک معاینه جسمی کامل را انجام می‌دهد. همچنین در مورد علائم و دفعات ادرار نیز از بیمار سوال می‌کند.
پزشک ممکن است از این موارد از بیمار سوال کند:
- الگوی تکرر ادرار، به عنوان مثال، چه زمانی شروع شده و چه تغییراتی داشته و در چه زمانی از روز رخ می‌دهد
- داروهایی که فرد مصرف می‌کند
- میزان مصرف مایعات
- هرگونه تغییری در رنگ، بو و غلظت ادرار
- مقدار مصرف کافئین و الکل و تغییرات اخیر در مصرف آن‌ها
آزمایش‌ها نیز ممکن است شامل این موارد باشد:
- آزمایش آنالیز ادرار برای شناسایی هرگونه ناهنجاری در ادرار
- سونوگرافی برای ایجاد تصویری بصری از کلیه‌ها
- تصویربرداری اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن از شکم و لگن
- آزمایش نورولوژیک برای تشخیص هرگونه اختلال عصبی
- آزمایش عفونت‌ها و بیماری‌های آمیزشی
ممکن است بیمار زن یا مرد به یک اورولوژیست (متخصص کلیه و مجاری ادراری) ارجاع داده شود. همچنین امکان دارد زنانی که دچار تکرر ادرار شده‌اند به متخصص زنان و زایمان ارجاع داده شوند.
تست اورودینامیک (نوار مثانه)
تست اورودینامیک عملکرد ذخیره‌ای و تخلیه‌ای مثانه و مجرای ادرار را ارزیابی می‌کند.
برخی مشاهدات ساده در خلال این آزمایش عبارتند از:
- ثبت زمان مورد نیاز برای تولید جریان ادرار
- میزان ادرار تولید شده
- سنجش قابلیت توقف ادرار در طول دفع
- پزشک ممکن است برای به دست آوردن سنجش‌های دقیق از موارد زیر نیز بهره ببرد:
- تجهیزات تصویربرداری برای مشاهده عملکرد ذخیره‌ای و تخلیه‌ای مثانه
- مانیتور برای سنجش فشار درون مثانه
- سنسور برای ثبت فعالیت‌های عصبی و عضله
ممکن است بیمار قبل از انجام آزمایش، مصرف مایعات را تغییر دهد یا از مصرف برخی داروها خودداری کند. همچنین شاید لازم باشد در هنگام مراجعه به مطب پزشک، مثانه‌ی بیمار پر باشد.
روش‌های درمان تکرر ادرار
درمان تکرر ادرار به علت آن بستگی دارد.
- در صورت تشخیص دیابت شیرین، درمان با هدف کنترل قند خون بالا انجام می‌گیرد.
- در صورت ابتلا به عفونت باکتریایی کلیه، معمولا آنتی‌بیوتیک و مسکن تجویز می‌شود.
- اگر علت مثانه‌ی بیش‌فعال باشد، ممکن است از داروی آنتی‌کولینرژیک استفاده شود. این دارو از انقباض‌های غیرعادی عضلانی در دیواره‌ی مثانه جلوگیری می‌کند.
- تمرین کردن تکنیک‌های رفتاری نیز ممکن است به فرد کمک کند.
تمرینات و حرکات مثانه
هدف سایر روش‌های درمانی نیز به جای بیماری‌های زمینه‌ای، برطرف کردن تکرر ادرار است.
این روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- تمرینات کِیگِل (Kegel): تمرینات منظم روزانه‌ای هستند که اغلب در زمان بارداری می‌توانند به تقویت ماهیچه‌های لگن، مجرای ادرار و عضلات زیر مثانه کمک کنند. برای حصول بهترین نتیجه، تمرینات کیگل را در سِت‌های ۱۰ تا ۲۰ تایی، ۳ بار در روز و حداقل به مدت ۴ تا ۸ هفته انجام دهید.
- بیوفیدبک : این درمان در کنار تمرینات کیگل انجام می‌گیرد. بیوفیدبک به بیمار این امکان را می‌دهد تا نسبت به عملکرد بدن خود هوشیارتر شود. این افزایش هوشیاری می‌تواند به بیمار در بهبود کنترل عضلات لگن خود کمک کند.
- تمرینات و حرکات مثانه: شامل حرکات مثانه برای طولانی‌تر نگه داشتن ادرار است. این تمرینات معمولا ۲ تا ۳ ماه طول می‌کشند.
- نظارت بر مصرف مایعات: ممکن است مشخص شود که نوشیدن زیاد در مواقع خاص علت اصلی تکرر ادرار است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به تکرر ادرار
رژیم غذایی متعادل و داشتن یک سبک زندگی فعال می‌تواند به اعتدال در ادرار کمک کند. تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به معنای محدود کردن مصرف الکل و کافئین و قطع غذاهایی باشد که موجب تحریک مثانه شده یا ادرارآور هستند، مانند شکلات، غذاهای تند و پرادویه و شیرین‌کننده‌های مصنوعی.
همچنین خوردن غذاهای پر فیبر می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند. این امر ممکن است به صورت غیرمستقیم به بهبود جریان ادرار کمک کند. روده بیش از حد پر ناشی از یبوست، می‌تواند بر مثانه، مجرای ادرار یا هر دو فشار وارد کند.
منبع:دکتر دکتر
