پیشگیری و درمان گزیدگی

شانس گزیدگی‌ها یا گزش‌ها در گردش‌های خارج از شهر با اقدامات زیر کاهش می‌یابد:
* قبل از خروج از شهر از مواد دورکننده‌ی حشرات استفاده کنید.
* پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشید و پیراهن را با کمربند محکم کرده و جوراب را روی شلوار بکشید.
* یک باند لاستیکی در محل اتصال جوراب و شلوار بکشید تا مانع از ورود حشرات شود.
* از پوتین‌های بلند که از پا محافظت کند استفاده کنید.
* از وسط مسیر حرکت کنید و وارد بوته‌های درهم فرورفته نشوید.
* در مناطقی که وجود مار محتمل است سروصدا نکنید.
* در صورت برخورد با یک مار برگردید، زیرا احتمال وجود مارهای دیگری در آن نزدیکی وجود دارد.

دریا:

اگر قصد شنا در دریا دارید توصیه‌های زیر را به کار ببرید:
* به اعلامیه‌های مربوط به ستاره‌ی دریایی و سایر موجودات خطرناک دریایی توجه کنید.
* به موجودات دریایی ناآشنا دست نزنید.
* حتی‌الامکان نزدیک غریق نجات شنا کنید.

پیش‌گیری از گزیدگی حشرات:

اگر آب ترب سیاه تازه را بگیرید و بر پوست بدن بمالید از نیش حشرات در امان خواهید ماند.

درمان گزیدگی حشرات:

اگر حشره‌ای بر بدن شما نیش زده باشد برای ساکت کردن جای خارش روی آن پماد تتراسایکلین بمالید و برای رفع ضرر آن؛ آب دم کرده‌ی زنجبیل یا آب دم کرده‌ی غازیاقی و یا آب غازیاقی تازه و یا ۸ تا ۱۰ مثقال روغن گاو را یک جا بخورید.
برای درمان آن نیز باید برگ‌های تازه‌ی سوسنبر یا برگ‌های تازه‌ی آویشن یا برگ‌های تره‌فرنگی تازه یا برگ‌های تازه‌ی بارهنگ یا برگ‌های تازه‌ی بادرنجبویه یا برگ‌های تازه‌ی جعفری یا برگ‌های تازه‌ی غازیاقی و یا مریم گلی تازه را بکوبید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
* برگ تره‌فرنگی را ببرید و در سفیده‌ی تخم‌مرغ فرو کنید و روی محل گزیدگی محکم بمالید.
* آب جوشانده‌ی غلیظ برگ شاهدانه را سرِ گزیدگی بمالید و یا محل گزیدگی را با آن شستشو دهید.
* سیر کوبیده را با نمک مخلوط کنید و بر محل گزیدگی بگذارید.
* پونه‌ی خشک را نرم بسایید و بر آن ضماد گذارید.
* تخم ترب را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
* عصاره‌ی تخم تره را بر آن ضماد کنید.
درد و سوزش از گزیدگی حشرات: برای رفع درد و سوزش که از اثر گزیدگی حشرات باشد باید برگ و ریشه‌ی کاسنی را بکوبید، بعد با کمی روغن زیتون مخلوط کرده و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
* میوه و برگ درخت به را بکوبید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
* برگ‌های اسفناج را بکوبید و بر آن ضماد کنید.

بیرون کشیدن زهر حشرات از پوست:

اگر بذر ترب را بکوبید و بر محل نیش‌زدگی ضماد کنید زهر وارد شده را خارج می‌سازد.

پیش‌گیری از ورم ناشی از گزیدگی حشرات:

اگر برگ‌های جعفری تازه را بکوبید و بر محل نیش‌زدگی ضماد کنید جای نیش حشره ورم نخواهد کرد.

گزیدگی پوست از گیاه گزنه

برای درمان پوستی که در اثر تماس با علف گزنه دچار سوزش و خارش و حساسیت شده است، باید آب برگ‌های ترشک تازه را بگیرید و روی آن بمالید و یا برگ‌های گیاه ماتیک را روی آن بزنید، فوراً بهبود می‌یابد.

گزش نیش حشرات

جراحات سوراخ کننده توسط مارها، عقرب‌ها، حشرات و یا موجودات دریایی منجر به ورود سم به بدن می‌شوند. میزان شیوع گزش‌ها در نقاط مختلف دنیا متفاوت‌اند. حیوانات گزنده اغلب شامل مارها، عقرب‌ها و موجودات دریایی مانند ستاره‌ی دریایی و غیره هستند. چنانچه به مناطق غیر آشنا سفر می‌کنید حتماً در مورد وجود این‌گونه موجودات تحقیق کنید، خصوصاً اگر قصد اردو زدن و گردش خارج از شهر و یا شنا دارید احتیاطات لازم بر علیه آن‌ها را به کار برید.

بیشتر بخوانید:پیشگیری از عقرب گزیدگی

 

عوامل گزیدگی:

انواع مارهای سمی در سراسر زمین پراکنده‌اند اما در بریتانیا بیشتر از همه مار جعفری یا افعی وجود دارد. عنکبوت‌های سمی در استرالیا و قسمت‌هایی از آمریکا زندگی می‌کنند، برای مثال: عنکبوت بیوه سیاه و عنکبوت منزوی قهوه‌ای در شمال آمریکا زندگی می‌کنند، در حالی که استرالیا وطن عنکبوت پشت سیاه قیفی و عنکبوت پشت قرمز است. عقرب‌های سمی در نقاط مختلف دنیا زندگی می‌کنند ولی بیشتر در شمال آفریقا و جنوب آمریکا و هند هستند.
حیوانات دریایی سمی مثل ستاره‌ی دریایی و شقایق‌ها در اطراف سواحل بریتانیا یافت می‌شوند و ماهی‌های سمی مثل عقرب ماهی و ماهی نیش‌دار در آب‌های گرم زندگی می‌کنند.

علایم گزیدگی:

چنان چه مورد گزش یک مار سمی قرار گرفته‌اید و هیچ اثری از دندان مار زهردار دیده نمی‌شود، هیچ سمی وارد بدن نشده و علامتی به وجود نمی‌آید، اما اگر زهر در زخم وجود داشته باشد، علایم اولیه در اطراف محل نیش ظاهر شده و عبارتند از: -تورم و تغییر رنگ. -درد و احساس سوزش.
سپس علایم بعدی در اثر گسترش سم ظاهر شده که شامل:
– پوست رنگ پریده و تعریق.
– گیجی
– سرانجام از دست دادن هوشیاری می‌باشد.
هرگاه زنبور موضعی را نیش زده و نیش هم در محل گزیدگی ماند، باید فوراً به وسیله‌ی پنس یا سوزن نیش را بیرون بکشید و محل نیش زده را محکم فشار دهید تا مقداری خون از جای گزیده شده خارج و همراه خون زهر نیز بیرون کشیده شود. بدین طریق که در اثر گزش فشارخون اُفت کرده و شوک ایجاد می‌شود، اعضای عمده‌ای تحت تأثیر قرار گرفته و نارسایی تنفسی و نارسایی حاد قلبی رخ می‌دهد. گزش بیشتر عقرب‌ها بسیار دردناک اما بدون خطر است، با این حال گزش عقرب بارک (۱) که در قسمت‌هایی از آمریکا زندگی می‌کند علایم بیشتری ایجاد می‌نماید که شامل: تعریق، بی‌قراری، استفراغ و اسهال، نامنظمی ضربان قلب و اسپاسم عضلانی است.
گازگرفتگی عنکبوت‌های سمی مثل عنکبوت بیوه سیاه موجب درد عضلانی منتشر، تعریق، سردرد و حتی گاهی منجر به شوک خواهد شد. گزش موجودات دریایی درد و تورم ایجاد می‌کنند و گزش ستاره‌ی دریایی موجب قرمزی، خارش و تورم ناحیه‌ی مبتلا نیز می‌شود. ندرتاً گزش این موجودات اسهال، تهوع و بی‌نظمی ضربان قلب ایجاد می‌کنند.

اقدامات مؤثر:

اگر کسی مورد گزش مار یا عنکبوت قرار گرفت ابتدا باید ناحیه‌ی گزیده شده را لخت کرد تا در صورت تورم، توسط لباس یا جواهرات محدودیتی رخ ندهد. شخص گزیده شده در صورت امکان نباید حرکت کند. کمک‌های اولیه را برایش انجام دهید. اگر مورد گزش مار قرار گرفته باشد باید شکل مار را به خاطر بسپارد تا در بیمارستان پزشک بهتر بتواند در مورد لزوم مصرف پادزهر تصمیم بگیرد. تنها استفاده از کمپرس سرد بر روی زخم و تجویز ضددرد برای تسکین گزش اکثر عقرب‌ها کافی است. در گزش حیوانات دریایی با استفاده از حوله یا ماسه، شاخک‌ها و نیش‌های حیوان را پاک کنید و با آب دریا ناحیه‌ی مبتلا را شستشو دهید، سپس اقدامات درمانی انجام شود.

درمان گزیدگی پشه

پشه‌ها انواع مختلفی دارند و تمامی آن‌ها حامل میکروب می‌باشند، اگر چه پشه‌های گرمسیر با پشه‌های سردسیر از حیث ساختمان یک شکل می‌باشند و در دسته‌بندی، هر دو نوع را در یک ردیف به حساب می‌آورند، با این وجود به خاطر تربیت و رشد در دو نوع هوای متضاد، اثر نیش آنان بر یک پایه نمی‌باشد. مثلاً در اطراف مکه، سودان، آفریقا و الجزایر پشه‌هایی یافت می‌شوند که اگر بر روی موش مرده یا لاش مرده نشسته باشند و بعد بر هر عضوی از اعضای انسان نیش بزنند فوری جای نیش شروع به خارش کرده و بعد قرمز شده و به قدر یک دانه‌ی انار برآمدگی پیدا می شود که کم‌کم شخص را به اشتباه می‌اندازد و آن شخص گمان می‌کند که مقدمات باد سرخ است و شخص پشه گزیده یک ناراحتی عجیبی احساس می‌نماید، کم‌کم در اثر شدت خارش روی دانه زخم و اطراف آن باد می‌کند که تب شدیدی عارض می‌شود و ممکن است شخص را از پا درآورد، کم‌کم از زیر ایجاد عفونت و جراحت نیز می‌کند، گاهی از همان قماش پشه‌ها در اطراف آبادان و اهواز و اماکن گرمسیر نیز یافت می‌شود که گاهی اوقات طبیب را مشکوک کرده و عملیات باد سرخ انجام می‌دهد، در صورتی که باد سرخ نیست.
در هر حال اگر مبتلا به نیش چنین حیوانی شدید، طرز معالجه و تداوی آن بدین قسم است: در روز اول مقداری روغن باسیلقون را در اطراف و محل نیش بمالید. طریقه‌ی به دست آوردن روغن باسیلقون به شرح زیر است:
زفت سیاه ۷۰ گرم، کلوفان (راتیانج) ۷۰ گرم، موم زرد خالص ۷۰ گرم و روغن زیتون ۳۰۰ گرم، داروجات را با هم مخلوط و روی آتش گرم کرده و پس از این که کاملاً مخلوط و حل شد، از پارچه‌ای از جنس حریر رد کنید و پس از سرد شدن جهت دمل‌های عفونی استعمال شود. ۸ ساعت که از مالش روغن گذشت، پودر اسیدبوریک را در آب گرم ده درصد حل کرده و دستمالی در داخل آب بگذارید که محلول را به خود جذب کند، سپس آن را بر روی موضع بگذارید، این عمل باید چندین بار تکرار شود. روز بعد ۲۰ گرم نبات را نرم بسایید و جگر سیاه گوسفند را مانند ورق کاغذ یا مقوا (نازک) دو، سه قطعه آماده کرده، بعد یک سینی مسی یا بشقاب مسی را روی گاز یا به وسیله‌ی آتش گرم کنید که از حد معمول داغ‌تر شده و جگرها سرخ شوند، فوری جگرها را با تیغه‌ی چاقو بردارید یعنی از بشقاب جدا کنید و نبات‌های ساییده شده را بر روی جگر که در بشقاب است ریخته و در اطراف و روی ورم‌ها بیاندازید و ببندید، باید تا ۴۸ ساعت بر روی آن بماند، پس از ۴۸ ساعت روی آن را باز کرده و دود پشکل ماچه الاغ (عنبر نسارا)‌ به آن بدهید و اگر در انتهای موضع نیش‌زدگی احساس درد وجود داشت، قدری روغن اکسیددوزنگ بر روی زخم بگذارید و پس از اتمام عفونت که یقین حاصل کردید دیگر عفونتی وجود ندارد قدری حنا یا جفت ساییده شده را بر روی دهانه‌ی آن بپاشید یا خمیر (اوروموسین) بر روی آن بمالید تا خشک شود و در اواخر که گوشت نو آورد و رو به بهبود گذاشت، روزهای آخر مشمع اصلاح بگذارید تا به کلی خوب شود و در این مدت زخم را به آب بزنید.
* روزی چند مرتبه روی آن سرکه بمالید.
* پیاز رنده شده را روی محل گزیدگی ضماد کنید و یا نصف پیاز را روی آن بگذارید تا خارش را کم کند.
* سرکه و آمونیاک را مخلوط کرده و روی آن بمالید.
* دو گرم ید را با ۳۰۰ گرم آسیتون مخلوط کنید و هر بار کمی از آن را روی محل گزیدگی بمالید.
* برگ‌های تازه‌ی جعفری و تره‌ی تازه را بکوبید و روی محل گزیدگی مالش دهید.
* روغن سیلقون را بر محل گزیدگی بمالید و پس از ۸ ساعت با محلول اسید بوریک ۱۰% روی آن کمپرس کنید.

پشه‌ی مالاریا

نوع دیگری از پشه‌ها پشه‌ی مالاریا است که اغلب در باتلاق‌ها و مرداب‌ها یافت می‌شود. در ابتدای گزیدن که میکروب آن با سلول‌های بدن مخلوط و با خون مشغول جنگ و پیشروی می‌شود، شخص بدون اطلاع و همان طور که سرگرم کار روزانه‌ی خود است، احساس سرما کرده و یا به عبارت دیگر بدنش (مورمور) می‌شود و مختصری که گذشت خمیازه و دهان دره‌های پیاپی شروع شده و در این مدت به مرور ماهیچه‌های پا درد می‌گیرند و بعد از ۱۸ ساعت که از گزیدن پشه گذشت تب نیز عارض شده و شخص پژمرده و ناتوان می‌شود و به مرور رنگ صورت زرد و تخم چشم کبود و بشاشیت و شادابی مبدل به ضعف و بی‌حسی شده و روز به روز لاغر و نحیف می‌گردد.

بیشتر بخوانید:بیماری مالاریا، علل و درمان

طرز تداوی و طرق معالجه به شرح مندرج در ذیل است:
* کلمبو، جنتیانا، پوست گنه گنه و پوست بید از هرکدام ۱ مثقال را در یک لیتر آب بجوشانید که به مقدار چهار استکان آب به دست آید و نبات را شیرینی آن کرده و روزی چهار استکان آن را در چهار وعده تا ۷ روز میل کنید. برای تب مالاریا بسیار نافع است.
* قرص آطبرین و قرص پلاسموشین برای از بین بردن مالاریا بسیار مفید هستند، روزی ۳ قرص میل شود.
* کنین کلرهیدرات ۰/۲۰ سانتی، پیرامیدن ۰/۱۰ سانتی، کافئین ۰/۰۵ سانتی و اروطروپین ۱۰ سانتی برای یک حب از این قرار: ۲۴ حب تهیه و روزی ۳ حب میل شود، جهت مالاریا نافع است.
* ارگوئین ۰/۰۳ سانتی، ارنال ۰/۰۲ سانتی و کنین کلرهیدرات ۰/۳۰ سانتی برای یک حب، هرچند حبی که می‌خواهید تهیه کرده و روزی ۳ حب، صبح، ظهر و شب میل کنید. جهت مالاریا بسیار نافع است مخصوصاً اگر طحال بیمار مالاریایی بزرگ شده باشد تجویز می‌شود.
* خارخاسک ۴ مثقال، شاه تره ۲ مثقال و پوست درخت بید ۲ مثقال، همه را در ۲ لیتر آب بجوشانید و صبح ناشتا سه استکان، قبل از ناهار دو استکان و قبل از شام دو استکان میل کنید.
* ریشه‌ی کاسنی، پوست بید، گل پنیرک و تخم خبازی از هرکدام ۲ مثقال (برای یک مرتبه)، از این قرار: برای هفت مرتبه تهیه کرده و در مدت یک هفته، صبح‌ها بجوشانید و آب آن را با نبات میل کنید.
* ریوند چینی، کلمبو، افتیمون، سقمونیا و ریشه‌ی جنطیانا از هرکدام ۱ مثقال، بجوشانید و آب آن را صبح و عصر میل کنید، در تب مالاریا بسیار مؤثر است.
* پوست بید، پوست گنه گنه، ریشه‌ی کاسنی و خارخارسک از هرکدام ۱ مثقال را بجوشانید، بعد صاف کرده و آب آن را صبح، ظهر و شب میل کنید.
* کلمبو، جنطیانا، خارخارسک و تاج‌ریزی از هر کدام به مقدار مساوی، جوشانده، صاف کرده و آب آن را با نبات در سه نوبت میل کنید.
* قرص آسپرین (بایر) ‌روزی ۳ قرص اثر فوری خواهد بخشید ولی باید از خوردن گوشت اجتناب ورزید و اگر آب لیمو یا آب غوره با غذا میل کنید نافع است.
* کاسنی تازه را تا ۱۲ روز، همه روزه بکوبید و صبح ناشتا آب آن را در حدود ۲۵۰ گرم میل کنید.
* شاه‌تره‌ی تازه و کاسنی تازه از هرکدام ۳ کیلو، هر دو را بکوبید، بفشارید و آب آن را شب هنگام در مقابل نسیم گذاشته، سپس آن را سه روز صبح ناشتا میل کنید. تب مالاریا به کلی قطع خواهد شد.
* کنین کلرهیدرات ۲۵ گرم و آرنال ۲ سانتی و بلودومتیل ۲ سانتی برای یک کپسول، روزی ۳ دانه حب بسازید و میل کنید.
* گنه گنه و عصاره‌ی بید از هرکدام ۰/۲۰ سانتی و بلودومتیل ۲ سانتی برای یک کپسول، روزی ۳ کپسول ساخته و صبح، ظهر و شب به طور ناشتا میل کنید. ضمناً غذای شخص مالاریایی نوعاً باید جگر سیاهی و ماهیچه‌ی گوسفند باشد زیرا که احتیاج به خون بیشتری دارد تا سلول‌ها، تاب مقاومت و دفاع را در مقابل میکروب مالاریا داشته باشند (اسفناج و پسته‌ی خام نیز بسیار نافع است).
برای این که زنبور به بدن نیش نزند: اگر برگ های تازه‌ی درخت گردو را بکوبید و به بدن بمالید و یا آب آن را گرفته و بر بدن بمالید زنبور بدن را نیش نخواهد زد.

درمان زنبور گزیدگی:

زنبورهای گزنده بر دو قسم هستند: زرد و سیاه (رنگ خرمایی)، زردها را زنبور کنگونک و سیاه‌ها را زنبور تخمی می‌نامند که زردها زهر ضعیف و سیاه‌ها زهر قوی‌تری دارند. اگر هرکدام ازاین دو نوع بر بدن شخص نیش بزنند باید فوراً محل نیش را محکم فشار دهید تا مقدار کمی خون از جای گزیده شده خارج شود و زهر همراه خون بیرون آید و داخل بدن پخش نشود، بعد مختصری سرکه را بر روی زمین بریزید تا بجوشد سپس آن خاکی که با سرکه به صورت خمیر درآمده را برروی موضع گزیده شده بمالید، درد ساکت خواهد شد.
* جرم سیگار یا چپق را بر محل گزیده شده بمالید.
* تخم تره یا تره‌ی تازه یا جعفری تازه یا اسفناج تازه یا ریحان تازه یا مریم گلی تازه یا برگ بارهنگ و یا برگ تازه‌ی تره‌فرنگی را بکوبید و بر محل گزیده شده ضماد کنید.
* سیب درختی را رنده کنید و یا یک قاچ از آن را بر محل گزیده شده بگذارید.
* با نفت روی محل گزیدگی را کمپرس کنید.
* روی محل گزیدگی سرکه بمالید. ضمناً برای این که زهر زنبور بر بدن اثر نکند و زیانی نرساند از خوراک‌هایی مانند: آب لیمو یا سکنجبین یا آب پیاز یا سبوس گندم یا عرق بادرنجبویه و یا آب دم کرده‌ی زنجبیل مصرف کنید.

زنبور گزیدگی که نیش در آن مانده باشد:

هرگاه زنبور موضعی را نیش زده و نیش هم در محل گزیدگی ماند، باید فوراً به وسیله‌ی پنس یا سوزن نیش را بیرون بکشید و محل نیش زده را محکم فشار دهید تا مقداری خون از جای گزیده شده خارج و همراه خون زهر نیز بیرون کشیده شود. بعد یک تره‌فرنگی را بریده و در سفیده‌ی تخم‌مرغ فرو برید و محکم بر محل نیش‌زدگی بمالید.
* جای نیش را با سرکه یا آب آمونیاک خوب مالش دهید یا یک حبه سیر را دو نیم کرده و قسمت داخلی آن را روی محل نیش‌زدگی بمالید.

جلوگیری از ورم ناشی از گزیدگی زنبور:

برای این که جای گزیدگی زنبور ورم نکند؛ جعفری تازه را بکوبید و روی آن ضماد کنید.

درد و سوزش ناشی از گزیدگی زنبور:

برای تسکین درد و سوزش جای گزیدگی زنبور باید تره‌ی تازه یا برگ‌های تازه‌ی بادرنجبویه و یا شاه‌تره‌ی تازه را بکوبید و بر محل نیش‌زدگی ضماد کنید.
* پیاز رنده شده را روی محل گزیدگی ضماد کرده و یا آب پیاز را دایم بر آن کمپرس کنید.

بیشتر بخوانید:پیشگیری و تسکین های ساده برای گزش حشرات

 

عقرب‌زدگی

عقرب نیشش در سر دم اوست و انتهای آن، که همان بند آخر است و آن متصل به دو کیسه یا غده‌ی زهر در (بند) یا حلقه‌ی آخرین جای دارد.

عقرب بر چند قسم است:

عقرب جراره، عقرب سبز، عقرب سیاه، عقرب قهوه‌ای، عقرب سفید و غیره که زهر برخی از انواع آنها کشنده و مهلک است. شخص عقرب گزیده در تمام بدن خود درد سخت و سوزش احساس می‌کند.

علاج و طرز مداوا:

پارچه‌ای را در آب نمک یا سرکه یا الکل طبی و یا ادکلن (هرکدام که زودتر حاضر و آماده باشد) آغشته کنید تا پارچه خیس شود و بر محلی که نیش عقرب فرو رفته بیاندازید، درد ساکت می‌شود (این عمل را باید چند بار تکرار کنید.)
* هسته‌ی تمرهندی را از وسط دو نیم کرده و روی داخلی آن را که به هم چسبیده بود با آب دهان‌تر کرده و به موضع عقرب‌زدگی بچسبانید، آن قدر بر محل عقرب‌زدگی می‌چسبند تا زهر از بدن به هسته منتقل شود و خود هسته از موضع جدا می‌شود.
* سنگ‌های عباس آباد راه خراسان که سیاه و نرم است و از آن‌ها نی سیگار و تسبیح و دکمه و غیره درست می‌کنند و جزء صنایع ظریف محسوب می‌شود را به موضع عقرب‌زدگی بچسبانید، زهر را می‌کشد.
* به شخص عقرب‌زده مقدار ۱ کیلو شیر گاو بخورانید و اگر درد شدت داشت، مقداری شیر در ظرف بزرگتری ریخته و موضع عقرب‌زدگی را در شیر فرو برید و اگر رنگ شیر زرد شد، زهر را به خود جذب کرده است، پس آن شیر زرد شده را در فاضلاب بریزید زیرا مسموم شده و قابل هیچ نوع استفاده‌ای نمی‌باشد.
* پنبه را به آمونیاک آغشته کرده و بر روی موضع بگذارید.
* جرم دخانیات، سیگار و یا چپق (هرکدام باشد) یا سوخته‌ی شیره‌ی خشخاش به قدر دو، سه نخود را بر روی دهانه‌ی نیش عقرب که به بدن فرو رفته بگذارید، بعد با محلول پرمنگنات موضع عقرب‌زدگی را ماساژ دهید.
* غوره‌ی تازه را بکوبید و باسفل و هسته‌ی آن روی موضع درد بگذارید.
* سرکه را با الکل و آمونیاک مخلوط کرده و به پنبه آغشته و کمپرس کنید.
* همان عقرب که بدن را گزیده است اگر به دست آرید، بکوبید و خمیر بدن آن عقرب را روی موضع درد بگذارید، ساکت می‌شود.

خارج کردن زهر عقرب:

برای بیرون کشیدن زهر عقرب از محل گزیده شده باید فوراً مقداری شیر را در ظرفی بریزید و پس از فشاردادن، جای نیش را در آن شیر گذاشته و نگه دارید. کمی شیر زردرنگ خواهد شد و آن علامت این است که زهر خارج شده است.
* ترب را ریز رنده کرده و روی آن ضماد کنید.
درد و سوزش از گزیدگی عقرب: برای تسکین درد و سوزش از گزیدگی عقرب باید پارچه یا پنبه‌ای را در آب نمک یا سرکه یا الکل طبی و یا ادکلن آغشته کرده و روی آن بگذارید و چند مرتبه این کار را تکرار کنید تا درد ساکت شود.
* برگ یا ریشه‌ی کاسنی را با روغن زیتون بر محل گزیدگی ضماد کنید، ضمناً اگر آب برگ بید را بگیرید و ۵ تا ۱۰ مثقال از آن را بنوشید در مورد تسکین درد و سوزش مؤثر است.

کژدُم زدگی

کژدم زدگی:

برای درمان گزیدگی کژدم باید مقداری نمک را روی محل گزیدگی بمالید تا نمک‌ها آب شوند.
* مرتب آب دهان خود را روی محل گزیدگی بمالید.
* مغز سر خروس تازه کشته شده را بر محل گزیده شده ضماد کنید.

فراری دادن کژدم:

اگر در محلی که کژدم‌ها هستند یکی از کژدم‌ها را بگیرید و بسوزانید تمامی کژدم‌ها از آن محل فرار خواهند کرد.

رتیل‌زدگی

اگر رتیل جایی از بدن را نیش زده است؛ فوراً مقداری آب لیمو بنوشید و به مدت ۳ روز، هر روز یک قاشق چای‌خوری سر صاف سیاه‌دانه را بدون آن که دندان روی آن‌ها گذاشته شود با آب نیم گرم بخورید و برای درمان آن نیز روی محل گزیده شده، روغن فندق یا روغن توت یا آب برگ درخت توت تازه بمالید.
* گوشت خرچنگ را نرم بکوبید و با
شیر خر مخلوط کرده و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
* گوشت خرچنگ را نرم بکوبید و با درونج ساییده شده مخلوط کرده و بر محل گزیدگی ضماد کنید.

مار زدگی

مار دارای دو کیسه یا دو غده‌ی زهر است که در دو طرف آرواره‌های بالای او یعنی در دو طرف فکین اعلای او در پشت دو چشم جای دارند و هر غده متصل به دندانی قلاب شکل توخالی می‌باشد. این جانور خزنده و موذی در وقت گزیدن، دندان خود را در بدن انسان و یا حیوان فرو می‌برد و زهری که از غده بیرون می‌ریزد را از راه سوراخ دندان داخل بدن تزریق می‌کند و انسان یا حیوان را مسموم می‌سازد. جای نیش مار در ابتدا سرخ و بعد سیاه می‌شود و شخص مار گزیده در سر تا پای خود مخصوصاً در معده و شکم احساس درد و سوزش شدید می‌کند و حال ضعف و گاهی قی و اسهال بر او دست می‌دهد، در صورتی که زهر کم باشد و یا گزنده از مارهای معمولی باشد پس از چند روز معالجه بهبودی می‌یابد. اما اگر زهر گزیده‌ی آن بسیار یا گزنده از مارها یا افعی‌های خطرناک باشد علاوه بر درد و سوزش شدید و طاقت‌فرسا دچار تشنگی سخت و خشکی حلق و دهان و زبان هم می‌شود و پس از چند ساعت بیهوش شده و خون بدنش می‌بندد و شخص می‌میرد. لذا در علاج مار گزیدگی باید بی‌درنگ و بدون تأمل بالای محل را که مار گزیده است ریسمان یا دستمال و پارچه‌ی بسیار محکم ببندید تا از جریان خون و رسیدن زهر به سایر قسمت‌های بدن جلوگیری شود و بعداً محل گزیدگی را با نیشتر یا قلم تراش و یا هر چیز نوک تیز دیگر زخم کنید و چاک بدهید تا خون جاری و در نتیجه زهری که وارد بدن شده با خون خارج شود. سپس باید عضو مار گزیده را در شیر فرو برید که آن شیرها زهرها را جذب کند و به وی شیر هم بخورانید، هم چنین آب لیمو یا عرق بادرنجبویه یا زرده‌ی تخم‌مرغ خام مخلوط با شیر نیز به او بدهید.
برای درمان آن باید پس از کشیدن زهر فوراً یک لیوان روغن زیتون را یک جا سر بکشید.
* آب زرد شده‌ی داخل غلیان را یک لیوان بنوشید.
* صبح ناشتا، ۴۰ تا ۵۰ گرم روغن گاو را انگشت انگشت یا زره زره بخورید.
* تخم ترب را بکوبید و با کمی شراب مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
* تخم ترب کوبیده و یا تخم بالنگوی کوبیده را بر موضع نیش‌زدگی ضماد کنید.
* پیاز موش (پیاز عنصل) را پخته و با سرکه بر آن ضماد کنید.
* شکوفه و برگ تازه‌ی بالنگ را با هم مخلوط و بر جای نیش‌زدگی ضماد کنید.
* مرزه‌ی کوبیده را با عسل مخلوط و روی محل گزیدگی ضماد کنید.
* مقداری سبوس را با نمک مخلوط کرده، بعد گرم کنید و بر محل گزیدگی بگذارید.
* پوست و گوشت بالنگ را در هم بکوبید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
در صورتی که عملیات فوق انجام شد و درد ساکت نگردید و شخص روی بهبودی ندید فوری بیمار را به بیمارستان منتقل کرده تا به وسیله‌ی آمپول‌های ضد مار گزیدگی و سرم تحت معالجه و درمان قرار گیرد تا جان عزیز یک انسان در اثر سهل‌انگاری از دست نرود.

اطلاع از اثر زهرمار:

برای اینکه بدانید ماری که گزیده است زهرش به بدن اثر کرده یا نه بدین طریق می‌توانید آزمایش کنید: دایم مقداری فلفل سیاه را در دهان ریخته و بجوید اگر تندی آن را متوجه شدید زهر اثر نکرده ولی اگر تندی آن را متوجه نشدید زهر اثر کرده است.

افعی‌زدگی

اگر افعی بر بدن نیش زد به طریق خارج کردن زهر مار که قبلاً شرح داده شد عمل کنید تا زهر از بدن خارج شود و فوری مقداری آب لیمو بنوشید و برای درمان جای گزیدگی نیز عصاره یا پودر ترب را بر آن ضماد کنید.
* سبوس گندم را با نمک مخلوط کرده و گرم کنید، بعد روی محل گزیدگی بگذارید.
* پیاز موش را در مقداری سرکه بپزید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.

زخم گاز سگ هار

اگر سگ هاری بر بدن گاز گرفت اولین اقدام نوشیدن آب پرتقال و پیش‌گیری و درمان هاری است و بعد برای التیام زخم آن نیز باید اصلاً جلوی خون‌ریزی را نگیرید و فوراً ادرار کرده و تا ۴۰ روز اصلاً زخم را مداوا نکنید تا هرچه در آن است خارج شود. بعداً سیر کوبیده را با سرکه و یا پیاز کوبیده را با نمک روی آن گذارید تا خوب سر باز کند و عفونت بیرون بیاید و سه روز دایم تازه به تازه آب پیاز را بگیرید و بخورید.
* سیر را بکوبید و با خاکستر چوب درخت مو و سرکه مرهم بسازید و روی آن گذارید.
* آب زیره را با عسل مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
* پیاز را بکوبید و با موی سوخته‌ی انسان مخلوط کرده و روی زخم ضماد کنید.
* باقلای پخته را له کرده و روی محل گزیدگی ضماد کنید.
* ده گرم خاکستر خرچنگ سوخته را با ۸ گرم جنطیانای کوبیده و مقدار کمی سرکه مخلوط کرده و بنوشید.
* چند خرچنگ زنده را در ظرف مسی قرمزی قرار دهید و روی آتش بگذارید تا بسوزند و خاکستر شوند و هر روز یکی از آن‌ها را نرم بسایید و با نیم لیتر آب مخلوط کرده و بنوشید و روی محل گزیدگی هم مخلوط روغن زیتون و سرکه و جاوشیر را ضماد کنید و اگر مدتی از گزیدگی گذشته باشد، باید هر روز به جای یک خرچنگ دو عدد مصرف کنید.

رفع ضرر گاز سگ هار:

برای رفع ضرر گاز سگ هار باید کاهو، اسفناج پخته، باقلا و آب پرتقال زیاد مصرف کنید و به مدت ۳ تا ۵ روز، روزی ۱۰۰ گرم آب پیاز تازه را بگیرید و بنوشید و به مدت ۳ روز، هر روز یک قاشق سیاه‌دانه را با آب گرم بخورید و روزی یک مرتبه هم با سرکه‌ی انگور تنقیه کنید.

هایدر و فوبیا

این یک نوع بیماری ترس از آب است به طوری که بیمار مبتلا هر کجا آب ببیند به هر مقدار که باشد (کم یا زیاد) با دیدن آن وحشت می‌کند. این بیماری در اثر گازگرفتگی حیوانات هار مانند سگ هار در انسان عارض می‌شود که به بیماری‌ هاری معروف است. لذا توصیه می‌شود اگر دچار گازگرفتگی حیوانات شدید فوراً به پزشک مراجعه کنید تا از مبتلا شدن به هاری پیش‌گیری کرده و در صورت وجود هاری فوراً به درمان آن بپردازد.

التیام زخم حیوانات

اگر هر حیوانی بدن را گاز گرفته باشد برای التیام زخم آن می‌توانید پوست سبز لوبیا و یا برگ تازه‌ی لوبیا را بکوبید و بر محل گاز گرفتگی ضماد کنید.
* آماس گرم:
برای درمان آماس گرم باید مقداری اسید بوریک را با آب خیار و عسل مخلوط و ضماد کنید.

پی‌نوشت‌ها:

۱٫Bark

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (۱۳۹۵)، دائره‌المعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.